دوازده سال اسناد مطبوعات گیلان1332-1320 /قسمت اول

آرش شعاع شرق/ گیلان یکی از استان های پیشگام در عرصه چاپ و انتشار مطبوعات در ایران است. انتشار روزنامه خیرالکلام در سال 1325 قمری (یکم مردادماه 1286خورشیدی) به صاحب امتیازی و مدیرمسئولی میرزا ابوالقاسم افصح المتکلمین در شهر رشت گواهی صادق و سندی مـُستـَدل بر این ادعای تاریخی، فرهنگی، سیاسی و... است. انتشار قریب دویست نشریه از صدر مشروطیت تا انقلاب 57 و پس از آن انتشار صدها روزنامه، هفته نامه، ماهنامه و... از ابتدای انقلاب تا کنون یکی از امتیازات بزرگی است که شامل حال ِ استان گیلان شده است. چرا که از آن دوران تا به امروز مهمترین وقایع سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، هنری و... ای که در گیلان به وقوع پیوسته در آنها ثبت و ضبط گردیده که در واقع منبع و مأخذی مرجع برای پژوهشگران و نویسندگان نسل های بعد است.

اما آنچه که کمتر محقق و پژوهشگری  به آن پرداخته، بررسی اسناد و مدارک مطبوعات در این استان است. شاید اگر محققان گیلانی با دقت نظر بیشتری به تاریخچه مطبوعات در گیلان می پرداختند تاریخ پـُربارتری را برای این سرزمین که همواره مهد فرهنگ، هنر، علم و دانش بوده  رقم می زدند. بطور مثال چندی پیش با تورق مجله دامون، مقاله ای از زنده یاد جهانگیر سرتیپ پور توجه ام را به خود جلب نمود که در آن، از نشریه ای به نام "هارمائیک" نام برده شد. بنا به نوشتۀ سرتیپ پور؛ این نشریه در سال 1259 خورشیدی توسط یکی از پزشکان معروف ارمنی، به نام "اتابکیان" منتشر می شد. دفتر ِ این نشریه، در محله سبزه میدان _همان محل طبابت این پزشک ارمنی  بوده." منبع؛ سرتیپ پور. جهانگیر_ مجله دامون، دوره دوم انتشار شماره 15 مسلسل19، دوشنبه اول دی ماه 1359" البته زنده یاد سرتیپ پور جهت اثبات نوشته خود تصویری از لوگو و تیتر این نشریه را نیز منتشر نمود.

سرتیپ پور در این مقاله، از نشریه ای نام برده که بیست و هفت سال قبل از انتشار روزنامه خیرالکلام در سال 1325 در رشت، یعنی تقریباً شش سال بعد از  انتشار  نخستین روزنامه در ایران (همان روزنامه کاغذ اخبار) منتشر می شد.

به این موضوع اشاره داشتیم تا بگوئیم که علیرغم صبغۀ تاریخی انتشار مطبوعات در گیلان، آنگونه که بایسته و شایسته است تحقیق و پژوهش صورت نگرفته و یا اگر هم انجام پذیرفته، بصورت پراکنده، غیرعمقی و غیر مدوّن بوده.

پژوهش پیش رو به بررسی گوشه ای ناگشوده از تاریخ مطبوعات استان تاریخ ساز می پردازد. امید است که  این اثر مقدمه ای بر تحقیقات وسیع میدانی و کتابخانه ای در حوزه تاریخ مطبوعات که بی شک یکی از ارکان اصلی ارتباطات جمعی به شمار می رود، باشد.

بد نیست به این نکته نیز اشاره شود که اغلب محققان و پژوهشگران عرصه مطبوعات، تاریخ جراید ایران در قبل از انقلاب سال 57 را به 5 دوره تقسیم کرده اند؛

دوره نخست، از آغاز پیدایش مطبوعات تا عصر مشروطه. (در این دوره کلیه نشریاتی که منتشر می شد، دولتی و یا حکومتی بود.)

دوره دوم، از دوره مشروطه آغاز و تا انقراض سلسله قاجاریه ادامه پیدا می کند. (رفته رفته، بعد از وقوع انقلاب مشروطیت و امضای فرمان مشروطه در چند روز باقی مانده از عمر مظفرالدین شاه قاجار، فضای سیاسی کشور بازتر شد و در نتیجه در این عصر نشریات زیادی به نام افراد صادر و منتشر می شد.)

دوره سوم، مطبوعات ایران مربوط به نشریات منتشره در عصر رضا شاه است. (در دوره رضا شاه خفقان بسیار زیادی بر مطبوعات ایران حاکم بود، به نحوی که در این عصر درصد بالایی از نشریات حکومتی و یا همراه و همگام به سیستم حاکمه بودند و اگر غیر از این می بود، اجازه انتشار نمی یافت.)

اما دوره چهام انتشار نشریات در ایران از سال 1320 آغاز و تا کودتای 28 مرداد سال 1332 ادامه پیدا می کند. (بی شک یکی از دوره های مهم در تاریخ معاصر ایران، از سقوط سلطنت رضا شاه پهلوی تا کودتای 28مرداد سال 1332 است. چرا که بعد از سقوط رضا شاه در سوم شهریور سال 1320، تا کودتای 28 مرداد سال1332 ایران همواره آبستن حوادث مهمی بود. از اشغال ایران توسط متفقین و شکل گیری و فعالیت احزاب و دسته جات گوناگون سیاسی گرفته تا درگیری های جناحی و حزبی، غائله آذربایجان در سال 1324، ترور شخصیت های طراز اول کشوری، ملی شدن صنعت نفت، اولین فرار محمدرضا شاه پهلوی در نهم اسفند سال 1331 و سقوط دولت مصدق و...)

پنجمین دوره انتشار مطبوعات در ایران هم بعد از کودتای 28 مرداد سال 32 آغاز می گردد و تا پایان سلطنت محمدرضا شاه پهلوی ادامه پیدا می کند.

به همین علت مولف این اثر اسناد مربوط به سالهای 1320تا 1332 را انتخاب و به بازخوانی آن پرداختم. چرا که این دوازده سال مهمترین سالهای تاریخ ایران و گیلان به شمار می رود.

ان شاء الله که مورد استفاده پژوهشگران و علاقمندان به تاریخ استان گیلان قرار گیرد.

در پایان لازم می دانم از زحمات  سرکار خانم معصومه مهری خبرنگار و شاعر خوب گیلانی که در حروفچینی این اثر به یاری ام شتافت، صمیمانه تشکر کنم. بخش نخست این تحقیق را از نظر می گذرانید:

1

 وزارت کشور ـ تاریخ 10/1/1325 ـ شماره 150/13605/1 ـ محرمانه

وزارت کشورـ محترما گزارش شماره 2989/18954 ـ[مورخ] 26/12/24[13] شهربانی رشت ذیلاً معروض می‌گردد:

ساعت 17 روز 24 ماه جاری در کلوپ حزب توده با حضور قریب 300 نفر پس از قرائت سرود، آقای ابوالحسن شفیعی در اطراف همکاری و تشویق دانشجویان سخنرانی، سپس آقای ابراهیم نائم کارمند اداره ثبت اسناد در مورد قتل 5 نفر از آزادیخواهان اسپانیا[یی] و فرانسوی به دست دولت فرانکو اظهار تاسف نموده، متن تلگرافی که به دولت مرکزی مخابره و حاکی از لزوم قطع روابط ایران با دولت فرانکو بوده قرائت، بعدا محمد پژوه شروع به سخنرانی، اظهار داشت خلیلی مدیر روزنامه اقدام و محمد شبستری روزنامه فروش را به قتل رسانیده‌اند و اشعار نمود: احمد کسروی را که از همدستان سید ضیاء بوده به تحریک آنان کشته‌اند. ساعت 18 سخنرانی خاتمه یافته[است].

رییس شهربانی کل کشور: سرتیپ ضرابی

2

وزارت کشور ـ استانداری یکم ـ با ایفاد عین معروضه آقای شکراله کیهان مدیر روزنامه البرز به طوری که حضورا هم به استحضار رسانید صلاحیت اخلاقی و روزنامه‌نویسی مشارالیه مورد تصویب شورای فرهنگ گیلان واقع شده ولی به علت نداشتن مبلغی که باید به عنوان اعتبار ارائه ممکن است امتیاز آن صادر نشود. متمنی است در صورت امکان اقدامی فرمایید که این نقیصه مانع صدور امتیاز نگردیده و آقای کیهان بتواند روزنامه البرز را منتشر نماید.

رییس اداره: کسری

3

وزارت کشور ـ استانداری یکم ـ تاریخ 24/1/1322  ـ شماره 9

حضور جناب آقای استانداری یکم معروض می‌دارد: تقاضانامه امتیاز روزنامه البرز  که پیش از وضع قانون جدید راجع به مطبوعات دوره دوم آن جریان داشته و در رشت منتشر می‌شد[در] تاریخ نهم اسفند ماه 1321 به اداره فرهنگ شهرستان رشت تقدیم گردید که  مجددا به نام شکراله کیهان صاحب امتیاز و مدیر و سردبیر روزنامه البرز اجازه انتشار از شورای عالی فرهنگ مرکز صادر شود. طبق اعلامیه اداره فرهنگ شهرستان رشت شورای آن اداره تقاضانامه را منطبق با قانون و آیین‌نامه تلقی و موافقت به عمل آورد ولی قسمت اعتبار مالی آن تکمیل نبوده و تاکنون دست نیازمندی حتی به طرف نزدیکترین دوستان دراز نکرده و راضی به تحمیل بیکار گذاشتن پنجاه هزار ریال آنان نشدم. منتظر بودم که قانون و آیین‌نامه آن تغییرات نموده و قید اعتبار مالی از بین برود. متاسفانه در این زمینه ابلاغ و اطلاعی از مرکز نرسیده که ناچار از اداره فرهنگ استدعا کردم تقاضانامه را با اینکه اعتبار بانکی ضمیمه ندارد به مرکز بفرستند تا درآنجا با تامین آن اقدام شود و اداره فرهنگ تاریخ دهم فروردین ماه سال جاری با نامه شماره 24360 وسیله پست به مرکز فرستاد چون گمان نبود که با نقص تقاضا از این جهت شورای عالی فرهنگ امتیاز نامبرده را صادر نماید، در مقام مزاحمت برآمده عرض می‌نماید چنانچه شایسته و صلاح باشد مقرر فرمایند رفع نقیصه اعتبار مالی را نموده وسایل تسهیل و تسریع صدور امتیاز البرز به نام شکراله کیهان صادر گردد تا از کمک و خدمت به عالم مطبوعات و آزادی ملت ایان برخوردار و سپاسگزار باشم.

شکراله کیهان

4

وزارت کشور ـ استانداری یکم ـ تاریخ 27/1/1322 ـ شماره 1502 ـ پیوست دارد: دو برگ

جناب آقای نخست وزیر: آقای شکراله کیهان صاحب امتیاز و مدیر و سردبیر روزنامه البرز که مدتها در گیلان انتشار داشت، با سایر جراید دیگر محلی در اثر وضع قانون جدید د رحال تعطیل باقی می‌باشند و مطالبی تحقیقاتی که به دست آمده در تمام دوره انتشار البرز مدیر آن همه وقت رعایت عفت قلم را نموده و نشریات آن مورد استفاده عمومی بوده و چون اغلب آگهی‌های مربوط به دوایر مخصوصا راجع به اعلامیه‌های  حصر وراثت و غیره از نظر اطلاع عمومی قانونا در نامه محلی باید درج و منتشر گردد که فعلا رشت فاقد آن است، از طرفی صلاحیت اخلاقی و روزنامه‌نویسی مشارالیه مورد تصویب شورای فرهنگ گیلان واقع شده و پیشنهاد لازم هم به وزارت فرهنگ ارسال نموده‌اند ولی به علت نداشتند مبلغی که باید به عنوان اعتبار ارائه دهد ممکن است در مرکز در صدور امتیاز آن اشکال کنند. اینک با تقدیم رونوشت تقاضانامه مدیر نامبرده و نامه اداره فرهنگ مستدعی است ام و مقرر فرمایند در صورت امکان عدم ارائه اعتبار بانکی تهیه آن برای آقای کیهان از لحاظ راکد نگه‌داشتن پنجاه هزار ریال در بانک خالی از اشکال نخواهد بود نسبت به انجام تقاضا دایر به صدور اجازه امتیاز نشرنامه نامبرده به نام آقای کیهان اوامر مقتضی به شورای فرهنگ و به وزارت فرهنگ صادر و از نتیجه استانداری را قرین استحضار فرمایند.

استانداری استان اول: نادر آراسته

[حاشیه]: جواب داده شود من که نمی‌توانم برخلاف قانون عملی کننم. اساسا چرا استاندار چنین پیشنهادی را می‌نماید؟

 

 

 

 

 

5

دفتر نخست وزیر ـ شماره عمومی 2573 ـ تاریخ ثبت 4/2/22[13]

استانداری استان یکم ـ عطف به نامه شماره 1502 ـ[مورخ] 27/1/22[13] راجع به تقاضای روزنامه «البرز» اشعار می‌شود: نظر بهخ اینکه یکی از مواد قانون مطبوعات اخیر سپردن برگ اعتبار وجه مقرر از طرف درخواست کننده امتیاز می‌باشد اقدامی برخلاف قانون میسر نیست و اساسا هم نباید چنین پیشنهادی از طرف آن استانداری شده باشد.

نخست وزیر ـ 3/1/22[13]

 

6

وزارت فرهنگ ـ اداره کل نگارش ـ شماره 1633/8307 ـ تاریخ 12 خردا ماه 322[1]

اداره کل شهربانی ـ چون به موجب قانون مطبوعات مصوب سوم دی ماه 1321 شورای عالی فرهنگ در جلسه مورخ 10/3/22[13] امتیاز روزنامه البرز را با نام آقای شکراله کیهان تصویب نموده که به ندیری و سردبیری خودشان در رشت چاپ و منتشر نمایند، خواهشمند است دستور فرمایند مراتب را به اداره شهربانی محل ابلاغ کنند.

وزیر فرهنگ ـ [امضای دکتر علی اکبر سیاسی]

رونوشت به مقام نخست وزیر تقدیم می‌شود.

 

7

تلگراف ـ از رشت ـ به ط [تهران] ـ شماره تلگراف 1732 ـ تاریخ وصول 28/4[/1326]

حضور محترم جناب اشرف آقای قوام السلطنه نخست وزیر محبوی ایران ـ مفاد مقالات بعضی مدیران جراید، فرزندان سیاسی امروز گله‌گذاری از ناخیر وصول به آرزوهای جوانانه بوده که متاسفانه با احساسات فردی توم شده با عبارات دور از ادب نگاشته شد؛ قابل بخشش می‌باشند. استدعای عفو و آزادی مدیران روزنامه[را] از جناب اشرف مظهر عدالت اجتماعی، دارم. آزادیخواهان و روشنفکران نیز بالبع آنان را عفو خواهند نمود. بیماری مانع سعادت شرفیابی شده.

مدیر روزنامه البرز؛ شکراله کیهان

 

8

وزارت فرهنگ ـ شماره 7589/47913 ـ تاریخ 21 بهمن 1320

آقای گریگوریقیکیان ـ با انتشار روزنامه ایران کنونی که مسلک آن: سیاسی ـ اجتماعی ـ اقتصادی ـ ادبی ـ علمی است توسط شما که صاحب امتیاز و مدیر آن هستید به زبان فارسی موافقت حاصل است.

وزیر فرهنگ

رونوشت به مقام نخست وزیری تقدیم می‌شود.

 

 

9

ایرانی کنونی ـ مدیر مسوول و سردبیر: گ. یقیکیان ـ تهران ـ چهار راه مخبرالدوله ـ تلفن اداره: 8001 ـ تلفن مدیر: 9283 ـ آدرس تلگرافی: تهران سولاک ـ مورخه 26/2/1321

جناب آقای نخست وزیر: محترما معروض می‌دارد: از وزارت فرهنگ اجازه خواستم نصف روزنامه این جانب را به زبان فارسی و نصف دیگر را به زبان روسی منتشر بسازم. به من فرمودند که دولت قدغن کرده است قبل از انتشار قانون جدید مطبوعات به هیچ کس امتیاز روزنامه ندهیم. این جانب امتیاز روزنامه نخواستم. تقریبا سه سال در ایام سلطنت شاهنشاه سابق روزنامه «ایران کنونی» را به دو زبان منتشر کرده‌ام و امروز هم روزنامه مرتبا منتشر می‌شود و چون به من فرمودند که دولت قدغن کرده است به این جهت از آن مقام عالی استدعا دارم دستور لازم را فرمایند تا اجازه انتشار روزنامه ایران کنونی را به زبان فارسی و روسی مرحمت گردد.

با تقدیم احترامات فائقه

[حاشیه]: به وزارت فرهنگ بنویسید و نظر بخواهید.

10

تلگراف ـ از تهران ـ به ط[تهران] ـ شماره تلگراف 171 ـ تاریخ اصل 18/4/1321

جناب آقای نخست وزیر ـ 48 روز قبل عریضه‌ای حضور مبارک تقدیم چندین بار به دفتر نخست وزیری و ده بار به وزارت فرهنگ مراجعه کردم. تا حال جواب مرحمت نشد چرا؟

یقیکیان ـ مدیر ایران کنونی

11

دفتر نخست وزیر ـ شماره عمومی 7745 ـ تاریخ ثبت 28/4/1321

وزارت فرهنگ ـ پیرونامه شماره 3779 ـ مورخ 31/20/1321 و شماره 4741 ـ مورخ 9/3/1321 راجع به تقاضای آقای یقیکیان مدیر روزنامه ایران کنونی اشعار می‌دارد: چون تا به حال به تقاضای نامبرده پاسخی داده نشده مجددا تلگرافی نموده که رونوشت آن ضمیمه فرستاده می‌شد. بنابراین قدغن فرمایند در صورتی که تقاضای او مانع قانونی نداشته باشند، موافقت نموده و پاسخ او را زودتر بدهند.

نخست وزیر: امضای هادی اشتری 25/4/1321

12

وزارت فرهنگ ـ اداره کل گارش ـ شماره 78/195/م ـ تاریخ 8 مردادماه 1321 ـ محرمانه

جناب آقای نخست وزیر ـ پاسخ نامه شماره 7745 ـ مورخ 28/4/1321 به طوری که خاطر عالی مستحضر می‌باشد، روزنامه ایران کنونی فعلا در تهران منتشر می‌شود. ولی آقای یقیکیان مدیر مسوول و صاحب امتیاز آن درخواست دارد که روزنامه خود را به زبانهای فارسی و روسی منتشر کنند. بنابراین در صورتی که انجام این امر موافق مصالح کشور باشد و انتشار آن را مصلحت بدانند، مراتب را مرقوم فرمایند تا اقدام شود.

وزیر فرهنگ [امضای مصطفی عدل]

13

دفتر نخست وزیر ـ شماره عمومی 9330 ـ تاریخ ثبت 13/5/1321

آقای یقیکیان مدیر روزنامه ایران کنونی ـ در پاسخ تلگراف مورخه 18/4/1321 اشعار می‌شود: به وزارت فرهنگ دستور داده شد با تقاضای شما دایر بر انتشار روزنامه به زبانهای فارسی و روسی در صورتی که مانع قانونی نداشته باشد، موافقت نمایند.

امضای هادی اشتری 11/5/1321

 

14

دفتر نخست وزیر ـ شماره عمومی 9430 ـ تاریخ ثبت 13/5/1321

وزارت فرهنگ ـ در پاسخ نامه شماره 78/195/م ـ مورخه 8 مرداد 1321 راجع به تقاضای آقای یقیکیان صاحب امتیاز روزنامه ایران کنونی دایر بر اینکه روزنامه خود را به دو زبان فارسی و روسی منتشر کند، اشعار می‌گردد: در نامه پیش نگاشته شده بود که چنانچه مانع قانونی در بین نباشد با انقضای او موافقت نمایند. در نامه آنم وزارت در این خصوص اشاره نشده است. نظر به اینکه اکنون هم روزنامه‌هایی منتشر می‌شوند که به زبان ارمکنی و فرانسه است، در صورتی که از جهات قانونی اشکالی نباشد انتشار روزنامه به زبان روسی نیز غیر مناسب به نظر نمی‌رسد.

امضای هادی اشتری 11/5/1321

 

15

وزارت فرهنگ ـ اداره کل نگارش ـ شماره 7252/45923 ـ تاریخ 12 اسفند 1321

اداره کل شهربانی ـ چون به موجب قانون مطبوعات مصوب سوم دی ماه 1321 شورای عالی فرهنگ در جلسه مورخ 11/12/1321 امتیاز روزنامه ایران کنونی را با نام آقای گریگوریقیکیان تصویب نموده بنابراین چاپ و انتشار وزنامه ایران کنونی در تهران به مدیری و سردبیری خود ایشان مانعی ندارد.

وزیر فرهنگ [امضای دکتر علی اکبر سیاسی]

رونوشت به مقام نخست وزیری تقدیم می‌شود.

 

16

بدر منیر

نامه بدرمنیر ـ [تاریخ] 18/11/1321

حضرت اشرفت آقای نخست وزیر ـ نامه بدر منیر از قدیمی‌ترین جراید ایران کهن‌ترین روزنامه‌های گیلان بوده و توانسته است با حفظ متانت سنین عمر انتشار خود را به 25 سال برساند. این نامه هفته [ای] دو شماره که در 25 سال عبارت از 2600 شماره خواهد بودف منتشر و چون به مناسبت اهمیت مواقع و حوادث ایام گواهی نیز برگه [ای] به طور فوق‌العاده انتشار می‌یافت بدان سبب هنگام توقیف جراید شماره‌های مرتب آن به 2960 رسیده و خود بهترین دلیل در چاپ و نشر مرتب روزنامه معروضه است.

برای اثبات حقیقت هشت برگگه از شماره‌های قبل از توقیف جراید و تصویب قانون مطبوعات را تقدیم داشته و چون نامه بدر منیر مشمول ماده واحده اخیرالتصویب و مورد علاقه و توجه مردم گیلان است، لذا از حضور مبارک تمنا می‌نماید که مقرر فرمایند به افتخار کارمندان این نامه و. جلوگیری از ازدیاد خسارات این جانب که عمری را به متانت و دوستی گذرانیده‌ام با دستور تلگرافی اجازت طبع و نشرنامه بدر منیر را صادر و فرهنگ دوستان گیلان را قرین مباهات فرمایند.

[امضای سید جلال‌الدین بدری]

[حاشیه]: دفتر آقای ناظرزاده ـ به وزارت فرهنگ بنویسید، چنانچه این نامه مشمول مقررات قانون است، زودتر اجازه انتشار بدهند. 1/12/21[13]

 

17

دفتر نخست‌وزیر ـ شماره عمومی 34143 ـ تاریخ ثبت 4/12/21[13] ـ فوری

وزارت فرهنگ ـ با ارسال رونوشت نامه مدیر نامه «بدرمنیر» راجع به تقاضای اجازه تجدید انتشار آن قدغن فرمایند، در صورتی که روزنامه مزبور مشمول مقررات قانون جدید مطبوعات است زودتر اجازه انتشار آن را صادر و نتیجه را اطلاع دهند.

 

18

وزارت فرهنگ ـ اداره کل نگارش ـ شماره 7169/46423 ـ تاریخ 17 اسفند ماه 321[1]

جناب آقای نخست وزیر ـ پاسخ نامه شماره 34143 ـ[مورخ]/4/12/21[13] به اداره فرهنگ رشت دستور داده شد بر طبق قانون مطبوعات [مصوب] سوم دی ماه و آیین‌نامه‌های مربوط به آن به درخواست مدیر نامه بدرمنیر رسیدگی نمایند و در صورتی که مشمول قانون بیست و چهارم دی ماه باشد، مراتب را تصدیق نمایند که اقدام شایسته به عمل آید

وزیر فرهنگ:[امضای دکتر علی اکبر سیاسی]

 

 

19

وزارت فرهنگ ـ اداره کل نگارش ـ شماره 549/1136 ـ تاریخ 24 فروردین ماه 322[1]

اداره کل شهربانی ـ چون به موجب قانون مطبوعات مصوب سوم دی ماه 1321 شورای عالی فرهنگ در جلسه مورخ 23/1/22[13] امتیاز روزنامه بدرمنیر را به نام آقای سید جلال‌الدین بدری تصویب نموده که در رشت به مدیری و سردبیری خود چاپ و منتشر نماید، خواهشمند است دستور فرمایند مراتب را به اداره شهربانی محل ابلاغ کنند

وزیر فرهنگ ـ [امضای دکترعلی اکبر سیاسی]

رونوشت به مقام نخست وزیری تقدیم می‌شود.

 

 

 

20

تلگراف ـ از تهران ـ به شهری ـ شماره تلگراف 72 ـ تاریخ وصول 12/7[/1324]

جناب اشرف آقا صدر نخست وزیر ـ با کسب افتخار نمایندگی روزنامه بدرمنیر که یک روزنامه ملی و نماینده احساسات اکثریت کامل مردم گیلان است برای عرض تبریک به تهران وارد و بدین وسیله از طرف کارمندان روزنامه عموما و مدیر آن نامه ملی خصوصا تبریکات صمیمانه را حضور مبارک تقدیم نموده و تمنای قبول آن را دارد.

مدیر داخلی روزنامه بدرمنیر: سید رضی بدری [امضا] 12/7/24[13]

[نشانی]: خیابان فردوسی ـ چاپخانه ذتوانا.

[حاشیه]: مکتوب شهری است ـ آقای سید رضی بدری مدیر داخلی روزنامه بدر منیر ـ تلگراف شهری شما مبنی بر شاد باش به عرض جناب آقای نخست وزیر رسید. مراتب امتنان معظم‌له را بدین وسیلهخ ابلاغ می‌نماید.15/7/24[13]

از طرف نخست وزیر [15-116002-449]

 

21

اداره روزنامه پرچم اسلام ـ جای اداره: محکمه دکتر فقیهی شیرازی ـ خیابان ایران (عین‌الدوله)  ـ تلفن 9434 ـ تاریخ 17/12/1326 ـ شماره 3667

جناب آقای فرهون معاونت محترم نخست وزیری ـ آقای صدرایی اشکوری واعظ، ضمن ارسال نامه از رشت به ما چنین می‌نویسند که رییس شهربانی محل به موجب دستور شفاهی استاندار به ایشان تذکر داده که از رفتن به منبر خودداری نماید. ما با کمال تعجب و حیرت به این خبر نگریسته و من باب ارادتی که به شخص جناب عالی و جناب آقای نخست وزیر داریم خاطر عالی را مستحضر می‌دارد که آقای صدرایی اشکوری از مبلغین مورد توجه خطه گیلان بوده و با این اهانتی که به معظم‌له شده بیم آن می‌رود که بر تعداد مخالفین دولت و عده ناراضی‌ها افزوده شود. مستدعی است هر چه زودتر مراتب را به رییس شهربانی رشت ابلاغ فرمایید که رفع تکدر از ایشان بشود و این جانب نیز بی‌المحضورین واقع نشوم و چون فعلا از درج این خبر به منظو حفظ انتظامات کشو خوداری خواهیم نمود، انتظار دارم به عوض جناب عالی به این موضوع ترتیب اثر خاصی بدهید. موقع را مغتنم شمرده، احترامات فائقه را تقدیم می‌دارم.

مدیر روزنامه پرچم اسلام: دکتر فقیهی شیرازی

 

22

تلگراف ـ از تهران ـ به قصر همایونی ـ شماره تلگراف 77 ـ تاریخ وصول ـ 7/8/21[13]

پیشگاه اعلیحضرت همایون شاهنشاهی ـ در روز ولادت با سعادت آن شاهنشاه محبوب به عنوان عیدی و مژدگانی روزنامه پرورش که تنها مروج دین و حامی استقلال این کشور است بدون هیچ علت و سبب توقیف گردید. از آنجا که پناه روزنامه‌نگاران کشور وجود مبارک آن اعلیحضرت است، مراتب به عرض همایونی رسید تا توجه خاص مبذول فرمایند.

میر احمد مدنی

 

23

روزنامه پرورش ـ طهران ـ تاریخ 5/11/1321 ـ شماره 722

اداره کل نگارش وزارت فرهنگ ـ روزنامه پرورش از جدی 1302 تا سال 1319 در رشت و بعدا طبق موافقتنامه شماره 8135/51999 ـ[مورخ] 13/12/20[13] آن محترم اداره در تهران مرتبا چاپ و منتشر می‌گردید. چون تمام شرایط نامه‌نگاری را حایز می‌باشم، خواهشمند است به استناد ماده واحده مصوب مجلس شورای ملی امتیاز روزنامه پرورش را به نام این جانب میراحمد مدنی که صاحب امتیاز و مدیر مسوول آن هستم تایید فرمایید

با احترامات شایسته، مدیر روزنامه پرورش: میر احمد مدنی

[حاشیه]: به وزارت فرهنگ بنویسید، زودتر رسیدگی به این کار بشود.14/11/1321

 

 

 

24

دفتر نخست وزیرـ شماره عمومی 32747 ـ تا تاریخ ثبت 22/11/1321

وزارت فرهنگ ـ عطف به نامه روز 5/11/1321 آقای میراحمد مدنی مدیر روزنامه پرورش که از سال 1302 تا سال 1319 در رشت و بعدا طبق موافقت اداره کل نگارش در تهران منتشر می‌شده اشعار می‌دارد: نامبرده تقاضا دارد به استناد ماده واحده مصوبه مجلس شورای ملی راجع به سابقه جراید، امتیاز روزنامه پرورش به نام او صادر گردد. قدغن فرمایند نسبت به درخواست او طبق مقررات زودتر رسیدگی و اقدام نموده نتیجه را اطلاع دهند.

نخست وزیر

آقای میراحمد مدنی ـ در پاسخ نامه مورخ 5/11/1321 راجع به تقاضای صدور امتیاز روزنامه پرورش اشعار می‌داد: به وزارت فرهنگ نوشته شد نسبت به درخواست شما رسیدگی و اقدام نمایند.

ریی دفتر نخست وزیر

 

25

وزارت فرهنگ ـ اداره کل نگارش ـ شماره 7088/43735 ـ تاریخ 8 اسفند ماه 1321

جناب آقای نخست وزیر ـ پاسخ نامه شماره 32747 ـ مورخ 22/11/1321 محترما به عرض می‌رساند: روزنامه پرورش از سال 1319 تا اواخر سال 1320 که اجازه انتشار آن در تهران صادر شده دچار تعطیل بوده است از این رو مشمول ماده واحده مصوب بیست و چهارم دی ماه واقع نمی‌شود.

وزیر فرهنگ: امضای دکتر علی اکبر سیاسی

 26

وزارت فرهنگ ـ اداره کل نگارش ـ شماره 7308/40993 ـ تاریخ 2 بهمن ماه 1324

اداره کل شهربانی ـ به موجب قانون مطبوعات مصوب سوم دی ماه 1321 شورای عالی فرهنگ امتیاز روزنامه جدال را به نام آقای محمدتقی انزلچی تصویب نموده است که با روش: سیاسی علمی ـ ادبی ـ اجتماعی به مدیری و سردبیری آقای محمود جلیل مزده د رتهران منتشر نماید. مراتب بدین وسیله اطلاع داده می شود.

وزیر فرهنگ (امضای محمد وحید

رونوشت برای اطلاع به دفتر نخست وزیری فرستاده می شود.

 

27

تلگراف ـ از رشت ـ به ط(تهران) ـ شماره تلگراف 277 ـ تاریخ وصول 5/3/1326

جناب اشرف آقای نخست وزیر ـ رونوشت وزارت فرهنگ ـ رونوشت کیهان ـ رونوشت ایران ما ـ رونوشت مرد امروز ـ رونوشت باستان ـ رونوشت آتش ـ رونوشت جهان پاک ـ با کمال تاسف اطلاع یافته ایم، روزنامه وزین و بیطرف «جهان پاک» توقیف گردیده، با توجهی که دولت آن جناب به آزادی افکار و عقاید و مطبوعات دارند، شایسته نیست به بهانه هایی از انتشار مطبوعات جلوگیری شود. امیدواریم با امر در رفع توقیف این روزنامه اصول پیشرفت آزادی را تصویب فرمایند.

از طرف آزادگان گیلان: توسلی

 

28

حزب دموکرات ایران ـ سازمان ایالتی گیلان  ـ رشت ـ تاریخ 28/5/1326 ـ شماره 303 جناب آقای استاندار استان یکم ـ آقای قدیر بیشه بان از افراد فعال ولایق حزب بوده واز بدو تشکیل آن در شوون مختلفه حزبی مخصوصا در قسمت انتشارات و تبلیغات اقدامات موثری نموده که خدمات ایشان رضایت بخش و مورد توجه بوده است و فعلا نظر به سوابقی که در نویسندگی و انتشار روزنامه دارد درصدد برآمده درخواست امتیاز روزنامه ای به نام خود بنماید و چون خاطر محترم نسبت به این قسمت از سوابق ایشان و همچنین خصوصیات دیگر مشارالیه کاملا مستحضر است تقاضا و انتظار داریم؛ مقرر فرمایید؛ اقدامات لازمه معمول فرمایند که نامبرده به منظور خود نایل و بدین وسیله از یک فرد خدمتگزار به کشور و وطن پرست تشویقی به عمل آمده باشد.

کمیته ایالتی حزب دموکرات ایران ـ گیلان: بهاء الدین املشی

29

دفتر نخست وزیرـ شماره عمومی 10497 ـ تاریخ ثبت 31/5/1326

وزارت فرهنگ ـ آقای بیشه بان تقاضا دارد امتیاز روزنامه ای به نام دادستان به نامبرده داده شود. خواهشمند است دستور فرمایید نسبت به تقاضای نامبرده اقدام مساعد به عمل آورند.

رییس کل دفتر نخست وزیر

30

وزارت فرهنگ ـ اداره کل نگارش ـ شماره 7806/42777 ـ تاریخ 24 بهمن ماه 1324

اداره کل شهربانی ـ به موجب قانون مطبوعات سوم دی ماه 1321 شورای عالی فرهنگ امتیاز روزنامه دلیر را به نام آقای نعمت اله نعیمی اکبر تصویب نموده است که با روش: سیاسی ـ فرهنگی ـ اجتماعی به مدیری و سردبیری خودشان در تهران منتشر نمایند. مراتب بدین وسیله اطلاع داده می شود.

وزیر فرهنگ

رونوشت به دفتر نخست وزیری فرستاده می شود.

مدیرکل وزارت فرهنگ: دکتر علی فرهمندی

 

31

فرمانداری نظامی تهران ـ تاریخ 2/4/1325 ـ شماره 1898 ـ محرمانه ـ فوری

جناب آقای نخست وزیر، گزارش ـ محترمانه معروض می دارد: چون بر طبق شماره 32 ـ مورخه 1/4/1325 معاونت پارلمانی آن جناب مندجات شماره 2 روزنامه دلیر برخلاف مصالح کشور و سیاست دولت تشخیص داده شد، علیهذا به اداره کل شهربانی دستور داده شد که از انتشار روزنامه مزبور جلوگیری نمایند.

فرماندار نظامی تهران: سرهنگ مظفری

 

32

تلگراف ـ از رشت ـ به ط(تهران) ـ شماره تلگراف 1276 ـ تاریخ اصل 20/2/1326 ـ تاریخ وصول 21/2/1326

جناب اشرف آقای نخست وزیر ـ کپیه وزارت فرهنگ و فرماندار نظامی و نامه دینی آیین اسلام و پرچم اسلام ـ به طوری که در نامه دینی اسلام شرحی راجع به توقیف نامه دنیای اسلام درج بوده علت توقیف آن نامه دینی را به طوری که از نامه(ای) که به امضای مدیر محترم دنیای اسلام استنباط کرده انتقاد کذهبی دانسته، از آن جایی که به شماره اخیر دنیای اسلام مراجعه شده است چیزی که در آن جا راجع به انتقاد مذهبی باشد نیافتیم. لذا این داعیان از توقیف یک چنین نامه دینی که ناشر افکار مسلمین است متاسف و رفع توقیف آن را خواستاریم.

(در ادامه نام حدود 15 نفر آمده است)

 

 

 

33

تلگراف ـ از تهران ـ به ط(تهران) ـ شماره تلگراف 198 ـ تاریخ وصول 21/2/1326

جناب اشرف آقای نخست وزیر ـ رونوشت فرماندار نظامی ـرونوشت ریاست کل شهربانی ـ رونوشت روزنامه های: آیین اسلام ـ پرچم اسلام ـ دنیای اسلام ـ اطلاعات ـ کیهان ـ کلیه افراد هیات ـ ابوالفضل، از توقیف روزنامه دنیای اسلام که مورد استفاده عموم مسلماننان است متاثر و با کمال بی صبری استدعای رفع توقیف آن را می نمایند.

از طرف بانی هیات ابوالفضل: سید جلال کاشانی

 

34

وزارت فرهنگ ـ اداره کل نگارش ـ شماره 869/2949

اداره کل شهربانی ـ به موجب قانون مطبوعات مصوب سوم دی ماه 1321 شورای عالی فرهنگ امتیاز روزنامع دیلم را به نامآقای دکتر یحیی دیلمی عضدی تصویب نموده است که با روش: سیاسی ـ اجتماعی ـ بهداشتی به مدیری و سردبیری خودشان در بندر پهلوی چاپ و منتشر نمایند. خواهشمند است دستور فرمایید مراتب را به اداره شهربانی محل ابلاغ کنند.

وزیر فرهنگ

رونوشت برای اطلاع به دفتر نخست وزیری فرستاده می شود ـ از طرف وزیر فرهنگ: (امضای دکتر علی فرهمندی)

 

35

فرمانداری نظامی تهران ـ تاریخ 19/9/1325 ـ شماره 7513

جناب اشرف آقای نخست وزیر، گزارش ـ محترما معروض می دارد: چون مندجات شماره مخصوص(1) روزنامه رزم مورخه 19/9/1325 برخلاف مشی سیاسی دولت و مصالح کشور تشخیص داده شده است دشتور توقیف آن به اداره شهربانی کل کشور صادر گردید. مراتب را استحضارا به عرض می رساند.

فرماندار نظامی تهران: سرهنگ مظفری

 

36

وزارت جنگ ـ مرزبانی ـ شماره 548532/م ـ تاریخ 2/4/1329 ـ محرمانه ـ مستقیم

فرمانداری شهرستان بوشهرـ طبق امریه شماره 3251/ج ـ مورخه 25/3/1329 ستاد ارتش، وزارت امور خارجه ضمن اعلام اینکه اخیرا قسمتی از مندجات روزنامه رزم (ارگان حزب منحله توده) تحت عنوان «مبارزه ادامه دارد» در یکی از روزنامه های پراگ منتشر گردیده تقاضا می نماید که از صدور این قبیل نشریات از مرز جلوگیری شود.

لذا خواهشمند است قدغن فرمایید مامورین مربوطه مرزی تدابیر لازمه برای کشف این قبیل روزنامه ها و ضبط آن اقدام و از نتیجه مرزبانی بوشهر را مستحضر فرمایند.

از طرف رییس نرزبانی درجه 1 بوشهر: سرگرد پیاده تخشا

37

وزارت کشور ـ شهربانی کل کشور ـ مورخه 31/4/1329 ـ شماره 2785/1501

شهربانی کل کشور، اداره کارآگهی ـ طبق گزارش شهربانی بندر پهلوی ساعت 19 روز 22/4/1329 کاظم پاسبان پاس خیابان سپه (رمضان آز خسروی) فرزند حسن شاگرد نجار را با یک برگ روزنامه شماره 16 مورخه 6 خرداد به کلانتری جلب و گزارش داد که رمضان مذکور در حین عبور از خیابان به اتفاق شیرزاد محمدتقی زاده کارگر شیلات و غفار نام بیکاره قصد داشت روزنامه مذکور را به غفار بدهد، بدگمان واقع گردیده است. در بازجویی مقدماتی رمضان مذکور مراتب را اعتراف و بیان داشت که امروز صبح این روزنامه را ابراهیم کوچکیان دانش آموز سابق دبیرستان فردوس به او داده است که قرائت نماید. ابراهیم کوچکیان هم جلب، در بازجویی منکر دادن روزنامه به رمضان گردیده و فعلا هر 4 نفر نامبردگان تحت تعقیب هستند که بعد از تنظیم پرونده جهت تعیین تکلیف به دادگاه عادی نیروی دریایی اعزام گردنت. ضمنا ساعت 18 روز 23/4/1329 نیز مامورین نیروی دریایی شخصی به نام ابراهیم ثبوتی فرزند اسماعیل اهل بندر پهلوی سکونت دارد، در کنار دریا دستگیر و یک برگ روزنامه رزم شماره بالا را از او کشف و به شهربانی اعزام، نامبرده نیز اظهار داشت که روزنامه مزبور دست قربانیان، سرباز نیرویی  بوده است. فعلا تحت تعقیب قرار دارد تا با پرونده به دادگاه مربوطه اعزام گردد.

رییس شهربانی استان اول: سرتیپ همایونفر

رونوشت برابر اصل است.

38

وزارت کشور ـ فرمانداری گرگان ـ تاریخ 11/8/1329 ـ شماره 447/2 ـ محرمانه

وزارت کشور ـ اداره امور سیاسی ـ شهربانی گرگان گزارش می دهد که 7 برگ روزنامه رزم وسیله استوار سعیدی در کوچه سبز مشهد گرگان کشف گردیده، بلافاصله مامورین خود را به کوچه های اطراف آن محل اعزام ولی به غیر از 7 برگ چیزی به دست نیاورده اند. یک برگ از روزنامه مزبور را برای استحضار پیوست تقدیم می دارد.

فرماندار گرگان و دشت 23/8/1329

 

39

تلگراف  ـ از تهران ـ شماره تلگراف 139 ـ تاریخ وصول 9 فروردین 1322

جناب آقای نخست وزیر ـ تهران ـ با سابقه هفده سال روزنامه نگاری یک ماه است به عذر نرسیدن گواهی اخلاق از فرهنگ رشت متحمل مخارج و زیان طاقت فرسا، استرحاما صدور امتیاز مورد تقاضا است.

مدیر روزنامه سپیدرود رشت: خلیل نوعی

نشانی: تهران ـ پشت شهرداری ـ مغازه بنگاه معاملات شخصی نوعی

 

 

40

وزارت فرهنگ ـ اداره کل نگارش ـ شماره 2271/9757 ـ تاریخ 7 تیرماه 1322 ضمیمه: دو برگ

جناب آقای نخست وزیر: پاسخ نامه شماره 6553 ـ مورخ 24/3/1322 به استحضار خاطر مبارک می رساند که بر طبق آیین نامه رسیدگی به درخواست امتیاز روزنامه در شهرستانها، تقاضای امتیاز سپیدرود از طرف اداره کل فرهنگ رشت به شورای محل تسلیم و شورای محل تسلیم و شورای فرهنگ رشت ایشان را فاقد صلاحیت روزنامه نگاری تشخیص و هیات رسیدگی و شورای عالی فرهنگ هم این نظر را تایید نموده است. عین نامه های ایشان به ضمیمه اعاده می شود.

وزیر فرهنگ : امضای دکتر علی اکبر سیاسی

 

 41

رشت ـ روزنامه سپیدرود ـ شماره تلفن 177 ـ عنوان تلگرافی: رشت ـ سپیدرود ـ تاریخ 7 مرداد 1322

جناب آقای سهیلی نخست وزیر ـ در پاسخ نامه شماره 8028 ـ مورخ 18/4/1322 ریاست دفتر نخست وزیری آن جناب متذکر می شود: شورای فرهنگ محل: 1ـ عبارت از محمد حسن بهاری پسر شیخ باقر همدانی است که چند تن از آزادیخواهان رادر موقع غلبه محمدعلی میرزا به مجلس گردن زده و از هر گونه قتال و جدال و حکم بر اعدام و غارت اموال آزادیخواهان خودداری نکرده و چنین ولدی را برای دوره ریاست وزرایی احمد قوام به یادگار داشته. 2ـ کاظم مژدهی معتمد همایون پسر همان معین همایون فراش باشی دوره قاجاریه و از دزخمیان معروفی است که شخص معتمد همایون مالک و مفتخور بوده و از حاصل املاک پدری که با آن شغل تهیه شده است امرار معاش می کند و تقریبا بیکار و سربار جامعه است. 3ـ جهانگیر سرتیپ پور پلس مخفی اداره شهربانی در دوره شاه سابق می باشد که از طرف شهربانی به جمعیت بنگاه مادران و شورای فرهنگ و سایر موسسات برای جاسوسی تحمیل گردیده، خرده مالک و مفتخور و لجاف خیابانها است که اخیرا با شرکت چند نفر قماش را از اداره دارایی گرفته و در فروختن آنها در برابر کوپن تقلب و دستبرد خوبی کرده و با روزنامه توانسته درصدد تلافی برآید. 4ـ مهدی رهبر کسروی رییس فرهنگ اصلا دارای مذهب بهایی است و اراده ان غیر از آقایان موصوف به چند تن از معلمین حکمفرما می باشد و برای قاچاق کردن از قانون احمد قوام و شرکت محرمانه در درآمد یک روزنامه محلی مورد تعقیب بنده است و گزارش مشارلیه مغرضانه می باشد و خاصه در شخصیت این جانب که هفده سال است مرتبا نامه نگار بوده ام و 12 جلد کتاب، منجمله کتاب «گذشتگان» را تالیف و منتشر نموده ام، آن اسناد نمی تواند قرابت پیدا کند و خیلی عامیانه است ومخصوصا گواهی اداره دادسرا بر عدم پیشینه کیفری، این قبیل یاوه ها را از نظر صلاحیت قانون داغ باطل می زند و نمی تواند در برابر انتظارات از یک تن نخست وزیر آزادیخواه و قانونی ملاک قرار بگیرد و باز منتظرم در این موقع که آزادی انتخابات را اعلام فرموده اید باعث شوند دشمنان آزادی و مرتجعین در اجرای مقاصد پلیدانه در خفه کردن یک فرد آزادیخواه حقیقی نایل شوند و هم صفحه تاریخ درباره آزادیخواهی آن جناب قضاوت عادلانه نماید.

مدیر روزنامه سپیدرود رشت: امضای خلیل نوعی

 

42

دفتر نخست وزیر ـ شماره عمومی 8028 ـ تاریخ ثبت 18/4/1323

آقای خلیل نوعی ـ در پاسخ نامه شما راجع به درخواست صدور امتیاز روزنامه سپیدرود اشعار می شود: بر طبق گزارش وزارت فرهنگ مطابق بررسی شورای فرهنگ محل وتایید شورای عالی، شما فاقد صلاحیت روزنامه نگاری می باشید.

رییس دفتر نخست وزیر

 

 

 

 

 

43

وزارت فرهنگ ـ اداره کل نگارش ـ شماره 7988/43423 ـ تاریخ 2 اسفند ماه 1324

اداره کل شهربانی ت به موجب قانون مطبوعات مصوب سوم دی ماه 1321 شورای عالی فرهنگ امتیاز روزنامه سپیدرود را به نام آقای خلیل نوعی تصویب نموده است که با روش: سیاسی ـ ادبی ـ اقتصادی ـ به مدیری و سردبیری خود در تهران چاپ و منتشر نمایند. مراتب بدین وسیله اطلاع داده می شود.

وزیر فرهنگ

رونوشت برای اطلاع به دفتر نخست وزیری فرستاده می شود. ـ از طرف وزیر فرهنگ: دکتر علی فرهمندی

 

 

44

فرمانداری نظامی تهران ـ نمره 2554 ـ تاریخ 29/4/1325

جناب آقای نخست وزیر، گزارش ـ محترما معروض می دارد: طبق نامه شماره 66 ـ مورخه 28/4/1325 معاون سیاسی آن جناب از انتشار روزنامه سپیدرود جلوگیری به عمل آمد.

فرماندار نظامی تهران: سرهنگ مظفری

45

وزارت کشور ـ شهربانی کل کشور ـ اداره اطلاعات ـ تاریخ 8/8/1331 ـ شماره 38436/1 ـ موضوع: محرمانه

وزارت کشور ـ مطابق گزارش شهربانی مربوطه اخیرا شعبه ای از جمعیت فداییان اسلام در بندر پهلوی تشکیل، موسسین این جمعیت فعلا چند نفر از اعضای جمعیت سابق فداییان شاهنشاه می باشند. آقای سلیمان پاشا بابکان مدیر روزنامه سهیل که از مخالفین سرسخت حزب توده است رهبری جمعیت مذکور را عهده دار، فعلا در حدود 7 الی 8 نفر د رحزب مزبور نام نویسی نموده وفعالیت حزبی ادامه دارد.

از طرف رییس شهربانی کل کشور: رفعت

(حاشیه) فعلا اقدامی ندارد. بایگانی شود. 14/8/1331

 

46

وزارت کشور ـ استانداری استان اول ـ تاریخ 20/9/1331 ـ شماره 1367 ـ محرمانه

جناب آقای دکتر صدیقی، وزیر کشورـ پیرونامه 1041 یک شماره از روزنامه صبح خندان که به جای روزنامه گیلان درتهران چاپ و به گیلان فرستاده می شود به ضمیمه ایفاد می گردد. به طوری که ملاحظه می فرمایند تا به حال چندین بار نامه های محرمانه استانداری در روزنامه های منتسب به حزب منحله توده چاپ و منتشر شده و اگر این وضع ادامه داشته باشد دیگر مامورین قادر نخواهند بود مطالبی را به صورت محرمانه گزارش داده و استحضار اولیای امور برسانند. لذا متمنی است مقرر فرمایید به این موضوع رسیدگی دقیق شود و در حفظ اسرار اداری و مطالب محرمانه مراقبتهای بیشتری به عمل آید.

استاندار استان اول

47

وزارت فرهنگ ـ اداره کل نگارش ـ شماره 4463/21169 ـ تاریخ 21 مهرماه 1322

اداره کل شهربانی ـ چون به موجب قانون مطبوعات مصوب سوم دی ماه 1321 شورای عالی فرهنگ امتیاز روزنامه صورت را به نام آقای حسین نیکروان تصویب نموده است که در رشت به مدیری و سردبیری خود چاپ ومنتشر نماید، خواهشمند است دستور فرمایند مراتب را به اداره شهربانی محل ابلاغ کنند.

کفیل وزارت فرهنگ: امضای محمد وحید

رونوشت به مقام نخست وزیری تقدیم می شود

48

وزارت کشور ـ رونوشت استاندار یک ـ شماره 114 ـ مورخه 28/2/1325

دادسرای شهرستان رشت ـ به طوری که مستحضر هستید از چندی به این طرف روزنامه صورت به منظور تشویش اذهان عمومی و تهییج افکار مردم برعلیه دولت و مقامات رسمی گیلان برخلاف واقع اخباری منتشر مینماید. چنانچه اخیرا در شماره 404 انتشار داده اند که 5 نفر در زندان شهربانی لاهیجان فوت کرده اند، در صورتی پس از نتحقیق معلوم گردید که خبر کاملا بی اساس و برخلاف واقع می باشد. برای اینکه از این تاریخ به بعد به کلیه این دسایس خاتمه داده شود قدغن فرمایید مدیر روزنامه صورت و همچنین هیات تحریریه نامه مزبور را به مواد مربوطه قانون مطبوعات متوجه ساخته و به آنها اخطار فرمایید در صورت ادامه این روش، دادسرا طبق موازین قانونی مطبوعات با آنها رفتار خواهد نمود و نتیجه اقدام را اعلام فرمایید.

استاندار استان اول

رونوشت برابر با اصل است.

49

وزارت کشور ـ شهربانی کل کشور ـ محرمانه ـ مستقیم

وزارت کشور ـ برطبق گزارش شماره 14225/2258 شهربانی رشت معروض می گردد: طبق اطلاع حاصل، چند روز است حسن نیکروان مدیر روزنامه صورت زشت که سابقا از روسای حزب توده و اخیرا از حزب مزبور کناره گرفته در صدد تشکیل حزب دمکرات است ومهاجریمی که طرفدار حزب دمکراتند شبها در منزل نامبرده رفت وآمد نموده و جلسه دارند و مشغول اسم نویسی داوطلب هستند.

شماره 10789 ـ مورخ 16/10/1324 رونوشت برای استحضار خاطر محترم جناب آقای نخست وزیر تقدیم می گردد.

رییس شهربانی کل کشور: سرتیپ ضرابی

 

 

 

50

عریضه سرگشاده 29/10/1320

هوعلی العظیم ـ بنبی عربی و رسول مدنی و اخیه اسدالله سمی بعلی

حضور محترم جناب آقای فروغی نخست وزیر محبوب ایران مفتخراً معروض میدارم ـ ایران دچار گمراهی شده و از دره فنا به گردنه هستی بالا رفته و از این پس به تله هستی می رود. در این راه پر خطر 15 میلیون ایرانی گرفتار ضلالت گردیده همه با گمراهی وطن را فراموش نموده کسی نیست با قدرت قلمی و روح میهن پرستی این قلبهای پریشان را با گفتار ساده حکیمانه منور نموده، اتحاد و اتفاقی در بین عموم فراهم کند. همه اسیر اسکناس و گرفتار شهرت می باشند. در چنین موقع باریک که می بایستی ملت به دولت نزدیک شده و وحدت ملی بیش از یش تکمیل شود، جامعه ایرانی محتاج نویسندگان بی غرضی است که در اثر تولای دیانت سخنان آنان دارای حقیقی بوده و شنونده را به اتحاد واز خود گذشتگی تشویق کند.

در چنین مواقع نظرها مختلف است وتاکنون قلمی پیدا نشده که در سایه آن روح وحدت ایجاد گردد. نگارنده با شور میهن پرستی و روح سلحشوری سربازی خود به مدت 4 ماه نگارش میهن پرستانه خویش را در روزنامه سیدرود رشت به نام ـ ک ـ دیوانه ادامه داده و از سخنان خود مبنی به خونسردی جامعه نتیجه گرفته ام. حال مقصودم آن است بالاستقلال با زبانی ساده به نوشتن مشغول شده به اتکای میهن پرستی و رموز حکمت د رتحت توجه آن رجل معظم میهن پرست جوانان را به ایران دوستی و شاهپرستی و اصول مشروطیت تشویق کنم.

چهار ماه قبل عریضه ای به پیشگاه همایونی عرضه داشته ودر آن تقاضا نمودم حقیر را از اداره اقتصادی رشت به وزارت خارجه منتقل فرموده تا در مطبوعات مرکز به نوشتن مشغول شوم. عریضه ام بدون جواب باقی مانده و در مقابل با جوابی که از دایره کارگزینی اقتصاد رسید مانع از انتقالم شدند. ولی باز هم بیکار ننشسته با نگارشات خود خدمتی به روحیه عمومی نموده و با نیش و نوش قلم وظیفه وجدانی خود را انجام داده ام و روی این اصل مقالاتی هم به روزنامه های مرکززی ارسال کرده و تا حدامکان آنان را به روح خونسردی دعوت نموده ام. اینک می بینم که اگر روزنامه ای در اختیار من قرار گرفته و در تحت توجه فرماندار گیلان قرار بگیرم از آنهایی که با فقدان نظر نیکو در امور اجتماعی به نوشتن مشغولند من هم بنویسم کاملا می توانم وحدت ملی را در گیلان و بلکه ایران ایجاد کنم. لذا عریضه ای به جناب آقای تدین وزیر محترم فرهنگ تقدیم نمودم و در طی تقاضای خود استدعا کردم که امتیاز روزنامه طلوع را به چاکر واگذار کرده تا در تحت مرام دیانت و وطن پرستی به نگارش مشغول شده علاوه بر وظیفه وجدانی نام یک نفر نویسنده بی زاد ولد آزادیخواهی چون محمود طلوع را زنده کنم.

متاسفانه تاکنون به جواب موفق نگردیده و از این طریق به ساحت آن نخست وزیر محبوب دانشمند متوسل می شوم که از راه دیانت و ایران پرستی نویسنده گمنامی را به افتخار نامه نگاری مفتخر ساخته تا در این رستاخیز ادبی گوی سبقت را تا حد امکان از رفقای مطبوعاتی ربوده باشم.

ذات مقدسا! وظیفه امثال نگارنده که در رموز حکمت لاابالی بار آمده ایم برای همیشه سکوت می باشد ولی امروز مام میهن و روح دیانت یعنی علی بن ابیطالب(ع) به من امر می کند که با قلم به خدمتگزاری مشغول شوم. قلم من فقط برای اصلاح روحیه و تقدیم پیشنهادات مفید به دولت و تامین سیاست فعلی و سیاست آینده ایران میهن عزیزما می باشد. نمی خواهم که افکار پاک 14 ساله خود را به نویسندگان بی فکر و بی مغز فروخته تا اجر و مزد میهن پرستی من نصیب دیگران شده و در نظریات میهن دوستی حقیر خدشع وارد آمده مقالاتم کم و کسر و دچار حک و اصلاح منفعت پرستان اسکنانس الفیل های مطبوعاتی قرار بگیرد.

وجود محترما! شما ایران را دوست دارید و ایرانیان حق شناس هم شما را دوست دارند. شما به مانند استاد بزرگورای مصلح مطبوعات کشور هستند. زشت و زیبای نگارشات اشخاص را از همه بهتر قضاوت می فرمایید بیایید در راه ایران و پرچم شیر وخورشید و در طریق مذهب جعفری به نویسنده فقیر که جز محبت میهن و خدمت به ایران منظور دیگری در سر ندارد با اعطای امتیاز روزنامه طلوع و مساعدت مادی ومعنوی فرماندار گیلان راجع به انتشار روزنامه در مقابل مام میهن و ملت با اشکهای میهن پرستی و نگارشات سادهع آن سرافرازش فرمایید.

در خاتمه وجدان و ضمیر آن نخست وزیر بزرگوار را حامی خود قرارداده از یزدان پاک مسالت می نمایم که به همت مطبوعات و نیروی اخلاقی هم میهنان عزیز و وحدت ملی روزگار پرخطرگیتی را گذرانده به قله هستی صعود نموده همه در مقابل نسل آتیه مفتخر و سرافراز بوده باشیم.

ای خدای ایران و ای صاحب پرچم افراشته، مرتضی علی! تو سبب شو که نویسنده گمنام ایرانی موفق به گرفتن امتیاز روزنامه اطلاع شده تا با نوشتن، هم میهنان عزیز به میهن پرستی و ایران دوستی تشویق شده و در این دنیای پریشان به سر منزل مقصود و نجات برسیم. آمین یا رب العالمین ـ..

با تقدیم احترامات ـ امر امر مبارک است: کاظم فردهی

آدرس: رشت ـ ادارهدارایی، اقتصادی رشت ـ دایره توتون ـ حسابدار انبار.

(حاشیه): آقای مستوفیان ـ به وزارت فرهنگ بفرستید. 1/11/1320

 

این مقاله نخستین بار توسط آرش شعاع شرق، طی 13 قسمت در روزنامه گلچین امروز،سال دهم،شماره 1989 الی 2001 مورخه 4آبانماه 1392 الی 18آبانماه 1392 منتشر شد.

برای مطالعه قسمت دوم این مقاله (اینجا) کلیک فرمائید.