دوازده سال اسناد مطبوعات گیلان1332-1320 /قسمت دوم

آرش شعاع شرق/ گیلان یکی از استان های پیشگام در عرصه چاپ و انتشار مطبوعات در ایران است. انتشار روزنامه خیرالکلام در سال 1325 قمری (یکم مردادماه 1286خورشیدی) به صاحب امتیازی و مدیرمسئولی میرزا ابوالقاسم افصح المتکلمین در شهر رشت گواهی صادق و سندی مـُستـَدل بر این ادعای تاریخی، فرهنگی، سیاسی و... است. انتشار قریب دویست نشریه از صدر مشروطیت تا انقلاب 57 و پس از آن انتشار صدها روزنامه، هفته نامه، ماهنامه و... از ابتدای انقلاب تا کنون یکی از امتیازات بزرگی است که شامل حال ِ استان گیلان شده است. چرا که از آن دوران تا به امروز مهمترین وقایع سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، هنری و... ای که در گیلان به وقوع پیوسته در آنها ثبت و ضبط گردیده که در واقع منبع و مأخذی مرجع برای پژوهشگران و نویسندگان نسل های بعد است.

اما آنچه که کمتر محقق و پژوهشگری  به آن پرداخته، بررسی اسناد و مدارک مطبوعات در این استان است. شاید اگر محققان گیلانی با دقت نظر بیشتری به تاریخچه مطبوعات در گیلان می پرداختند تاریخ پـُربارتری را برای این سرزمین که همواره مهد فرهنگ، هنر، علم و دانش بوده  رقم می زدند. بطور مثال چندی پیش با تورق مجله دامون، مقاله ای از زنده یاد جهانگیر سرتیپ پور توجه ام را به خود جلب نمود که در آن، از نشریه ای به نام "هارمائیک" نام برده شد. بنا به نوشتۀ سرتیپ پور؛ این نشریه در سال 1259 خورشیدی توسط یکی از پزشکان معروف ارمنی، به نام "اتابکیان" منتشر می شد. دفتر ِ این نشریه، در محله سبزه میدان _همان محل طبابت این پزشک ارمنی  بوده." منبع؛ سرتیپ پور. جهانگیر_ مجله دامون، دوره دوم انتشار شماره 15 مسلسل19، دوشنبه اول دی ماه 1359" البته زنده یاد سرتیپ پور جهت اثبات نوشته خود تصویری از لوگو و تیتر این نشریه را نیز منتشر نمود.

سرتیپ پور در این مقاله، از نشریه ای نام برده که بیست و هفت سال قبل از انتشار روزنامه خیرالکلام در سال 1325 در رشت، یعنی تقریباً شش سال بعد از  انتشار  نخستین روزنامه در ایران (همان روزنامه کاغذ اخبار) منتشر می شد.

به این موضوع اشاره داشتیم تا بگوئیم که علیرغم صبغۀ تاریخی انتشار مطبوعات در گیلان، آنگونه که بایسته و شایسته است تحقیق و پژوهش صورت نگرفته و یا اگر هم انجام پذیرفته، بصورت پراکنده، غیرعمقی و غیر مدوّن بوده.

پژوهش پیش رو به بررسی گوشه ای ناگشوده از تاریخ مطبوعات استان تاریخ ساز می پردازد. امید است که  این اثر مقدمه ای بر تحقیقات وسیع میدانی و کتابخانه ای در حوزه تاریخ مطبوعات که بی شک یکی از ارکان اصلی ارتباطات جمعی به شمار می رود، باشد.

بد نیست به این نکته نیز اشاره شود که اغلب محققان و پژوهشگران عرصه مطبوعات، تاریخ جراید ایران در قبل از انقلاب سال 57 را به 5 دوره تقسیم کرده اند؛

دوره نخست، از آغاز پیدایش مطبوعات تا عصر مشروطه. (در این دوره کلیه نشریاتی که منتشر می شد، دولتی و یا حکومتی بود.)

دوره دوم، از دوره مشروطه آغاز و تا انقراض سلسله قاجاریه ادامه پیدا می کند. (رفته رفته، بعد از وقوع انقلاب مشروطیت و امضای فرمان مشروطه در چند روز باقی مانده از عمر مظفرالدین شاه قاجار، فضای سیاسی کشور بازتر شد و در نتیجه در این عصر نشریات زیادی به نام افراد صادر و منتشر می شد.)

دوره سوم، مطبوعات ایران مربوط به نشریات منتشره در عصر رضا شاه است. (در دوره رضا شاه خفقان بسیار زیادی بر مطبوعات ایران حاکم بود، به نحوی که در این عصر درصد بالایی از نشریات حکومتی و یا همراه و همگام به سیستم حاکمه بودند و اگر غیر از این می بود، اجازه انتشار نمی یافت.)

اما دوره چهام انتشار نشریات در ایران از سال 1320 آغاز و تا کودتای 28 مرداد سال 1332 ادامه پیدا می کند. (بی شک یکی از دوره های مهم در تاریخ معاصر ایران، از سقوط سلطنت رضا شاه پهلوی تا کودتای 28مرداد سال 1332 است. چرا که بعد از سقوط رضا شاه در سوم شهریور سال 1320، تا کودتای 28 مرداد سال1332 ایران همواره آبستن حوادث مهمی بود. از اشغال ایران توسط متفقین و شکل گیری و فعالیت احزاب و دسته جات گوناگون سیاسی گرفته تا درگیری های جناحی و حزبی، غائله آذربایجان در سال 1324، ترور شخصیت های طراز اول کشوری، ملی شدن صنعت نفت، اولین فرار محمدرضا شاه پهلوی در نهم اسفند سال 1331 و سقوط دولت مصدق و...)

پنجمین دوره انتشار مطبوعات در ایران هم بعد از کودتای 28 مرداد سال 32 آغاز می گردد و تا پایان سلطنت محمدرضا شاه پهلوی ادامه پیدا می کند.

به همین علت مولف این اثر اسناد مربوط به سالهای 1320تا 1332 را انتخاب و به بازخوانی آن پرداختم. چرا که این دوازده سال مهمترین سالهای تاریخ ایران و گیلان به شمار می رود.

ان شاء الله که مورد استفاده پژوهشگران و علاقمندان به تاریخ استان گیلان قرار گیرد.

در پایان لازم می دانم از زحمات  سرکار خانم معصومه مهری خبرنگار و شاعر خوب گیلانی که در حروفچینی این اثر به یاری ام شتافت، صمیمانه تشکر کنم. بخش دوم این تحقیق را از نظر می گذرانید:

 

51

وزارت فرهنگ ـ اداره کل نگارش ـ شماره 7183/45421 ـ تاریخ 25 بهمن 1320 ضمیمه: عین نامه

جناب آقای نخست وزیر ـ عطف به نامه شماره 15901 ـ مورخ پنجم بهمن ماه 1320 و اعاده عین نامه آقای کاظم فردهی که راجع به امتیاز روزنامه «طلوع» از رشت تقدیم داشته تصدیق می دهد که چون در گذشته امتیاز روزنامه طلوع به دیگری داده شده است، انجام تقاضای آقای فردهی غیر مقدور است.

از طرف وزیر فرهنگ: امضای رضا تجدد

 

52

دفتر نخست وزیر ـ مشاره عمومی 17524 ـ تاریخ ثبت 28/11/1320

آقای کاظم فردهی ـ عطف به نام سالمه 29/10/1320 راجع به تقاضای امتیاز روزنامه «طلوع» اشعار میدارد: وزارت فرهنگ گزارش می دهد که چون در گذشته امتیاز روزنامه طلوع به دیگری داده شده است، انجام تقاضای شما مقدور نیست.

دفتر نخست وزیر: امضای هادی اشتری 27/10/1320

 

 

53

وزارت فرهنگ ـ اداره کل نگارش ـ شماره 8688/37132 ـ تاریخ 27 اسفند ماه 1322

اداره کل شهربانی ـ به موجب قانون مطبوعات مصوب سوم دی ماه 1321 شورای عالی فرهنگ امتیاز روزنامه عالم را به نام آقای دکتر عبدالحسین میرسپاسی تصویب نموده است که در شهر تهران با روش: علمی ـ اجتماعی ـ ادبی ـ سیاسی به مدیری و سردبیری خودشان چاپ و منتشر نمایند. مراتب بدین وسیله اطلاع داده می شود.

وزیر فرهنگ: دکتر عیسی صدیق

رونوشت برای اطلاع اداره دفتر نخست وزیری فرستاده می شود. ـ از طرف وزیر فرهنگ: دکتر علی فرهمندی

عالم (سالنامه)

 

 

54

رونوشت رونوشت نامه شماره 1197 مورخ 14/10/1324 اردشیر آزموده لنگرودی ـ محرمانه ـ مستقیم

جناب آقای لوروژنل سفیر کبیر دولت پادشاهی انگلستان ـ محترما به عرض می رسد: این جانب اردشیر آزموده مدیر سالنامه عالم که همیشه مفتخر است در تعمیم فرهنگ و پشتیبانی از سیاست انگلستان و حفظ منافع این کشور درایران به ویژه در گیلان شرق (لنگرود ـ لاهیجان ـ رودسر ـ رانکوه و توابع) کوشش و جد و جهد می نماید، برای اینکه بتواند در انجام منظور خود توفیق بیشتری حاصل نموده که آن طور باید و شاید اقدامات موثری کرده باشد نخستین شماره سالنامه خود را که می بایست در اسفند ماه امسال انتشار نماید، حاوی مقالات مفید و خدمات شرکت سهامی نفت انگلیس و ایران و تصاویر تبلیغاتی این شرکت نموده است تا بدین وسیله خدمات یک ساله شرکت نفت انگلیس به کشور ایران را ثبت در تاریخ و مطبوعات یک ساله میهن نموده و در کتابخانه عمومی و خصوصی همه کس جای دهد و خدمات مهم انگلستان به ایران را که اکنون عده معدودی وارونه جلوه می دهند و با تشبث به وسایل گوناگون می خواهند مردم را نسبت به این کشور بدبین سازند، به رشته تحریر درآورده و در معرض استفاده عموم قرار بدهم.

این جانب بر اثر اینکه قدری به فقر مادی دچار است در انجام صدها منظور خود موفق نگردیده واز این حیث بی اندازه در زحمت است. کلیه مردمان این سازمان آشنایی و استحضار داشته و گواهی می کنند که این جانب از بدو ورود به صحنه مطبوعات همواره طرفدار سیاست انگلیس بوده ودر این باره چه مقالات و چه اعلامیه های متعدد و اخبار به نفع این کشور اننتشار می دادم. این جانب مدتهاست مصمم است که کتابخانه در این شهر بیست هزار نفری که با مرام این جانب موافق بوده باشد، تشکیل داده و در آن جراید ایران که به نفع آن دولت انتشار می شود... و نیز مطبوعات و کتب مفید و تبلیغاتی انگلیس جای داده و در دسترسی استفاده مردمان این حدود بگذارم و از این راه نیز در جلب افکار مردمان این حدود به نفع آن کشور خدمات ناقابل نموده باشم. برای انجام این تصمیم هر قدر تلاش نمودم که خود قرائتخانه به نام سالنامه تشکیل و بعد تقاضای ورود کتب و جراید از اداره اطلاعات سفارت محترم انگلیس کنم، موفق نشدم زیرا همان طوری که در صدر این نامه به عرض رسید وضع مالی فدوی بی اندازه خراب و بد بوده و آن هم تاسیس این کتابخانه بدون کمک از جایی در لنگرود در مرکز شمال که طرفداران سیاست شوروی در آن جا بی نهایت زیاد موجود است برای فدوی غیر مقدور بوده است. چون انجام این تصمیم را یکی از افتخارات زندگی خود به شمار می آورم و اگر من قرائتخانه در این شهر تاسیس کنم در انجام سایر منظورهای خود که همان تعمیم فرهنگ انگلیس و حفظ منافع این کشور در ایران است به نحو احسن و اتم موفق خواهم شد ناچار برای اولین نامه در مدت سال، تقاضای کمک از سفارت محترم انگلیس می نمایم تا انشاءا... با کمک و یاری آن سفارتخانه محترم موفق به تشکیل این قرائتخانه شده و به این آرزوی دیرین خود برسم. با توجه به شرح فوق استدعا دارم به اداره محترم اطلاعات امر و مقرر فرمایید که این جانب را در انجام این تصمیم کمک نمایند و جراید و کتب مورد لزوم را مراتب ارسال کنند. در ضمن برای چاپ نخستین شماره سالنامه ام مبلغ 000/7 ریال (هفتصد تومان) کمک نقدی  احتیاج دارم. تقاضا دارم ترتیبی بفرمایند که این مبلغ ناچیز به فدوی پرداخت شده و موفق به چاپ سالنامه خود شوم. این جانب در مقابل این کمک مطالب سالنامه خود را هر ساله مانند امسال مخصوص خدمات دولت و ملت انگلیس خواهم کرد. ضمنا با اعضای فعالی که در اختیار دارم در انجام همه گونه اوامر خصوصا در انجام امر(ج) در صفحات شمال حاضر و آماده ام. جناب آقای سفیرکبیر! سیاست تند و خشن شوروی که اکنون استقلال و آزادی کشور ما را تهدید می کند و پشتیبانی انگلیس از آزادیخواهان ومبارزین استقلال وحریت ایران که د رمقابل این سیاست علم مخالف افراشته اند هر وطنپرستی را حاضر می نماید که در این موقع خطرناک با اداره اطلاعات سفارت انگلستان همکاری نماید زیرا این همکاری به نفع استقلال و رهانیدن ایران از چنگال اجنبی است و از نظر علاقه شدیدی که به انجام این کار در این موقع خطر دارم، در صورت موافقت شما، افتخار را در زندگی برای خود محسوب خواهم کرد.

این جانب اگر دارای مختصر ثروتی بودم، هیچ احتیاجی به کمک نداشتم و بدون داشتن کوچکترین توقعی به کلیه منظورهای خود می رسیدم وامور معروضه فوق را انجام میدادم واز این راه کمک ناقابلی میکردم. حیف از این قسمت محرومم ولی امیدوارم با کمک آن جناب موفق گردم و آن طوری که منظور نظرم هست به این کشور خدمت نموده باشم.

با تقدیم احترامات فائقه: اردیر آزموده ـ مدیر سالنامه عالم

رونوشت برابر اصل است ـ رونوشت برابر با رونوشت است. محل امضای محمد محصصی ـ محل مهر دفتر بخشداری و شهرداری لنگرود ـ رونوشت برابر رونوشت است.

 

55

اداره سالنامه عالم، مرکز لنگرود ـ شماره 59 ـ مورخ 11/1/1325

مقام معظم نخست وزیر ـ نظر به اینکه اداره سالنامه عالم تصمیم دارد که ایام تعطیلات رسمی ادارات را جهت آگاهی عموم در سالنامه خود درج نماید، لذا خواهشمند است که امر و مقرر فرمایید، ایامی که به تازگی بر حسب تصمیم هیات وزیران تعطیل رسمی شمرده شده به این اداره اطلاع دهند که نهایت مورد تشکر و امتنان است.

با تقدیم احترامات فائقه ـ مدیر اداره سالنامه عالم: اردشیر آزموده (امضا و مهر سالنامه عالم)

(حاشیه1): حضرت آقای حامدی ـ در خصوص تعطیلات رسمی سال گذشته، آیا دستوراتی داده شده است؟ اگر چنین است خواهشمند است بفرمایید سیاهه تهیه و ارسال دارند تا جواب سالنامه داده شود.

(حاشیه2): در سال 1324 تعطیلی علاوه بر سال 1323 نبوده است و دستور جدیدی هم داده نشده است. ـ حامدی

 

56

وزارت کشور ـ استانداری استان اول ـ رونوشت نامه اداره شهربانی گیلان ـ شماره 3879 ـ مورخ 3/11/1326 ـ محرمانه ـ مستقیم

شهربانی کل کشور ـ طبق گزارش شهربانی لنگرود، اردشیر آزموده که خود را مدیر سالنامه عالم و مخبر جراید مرکز در لنگرود معرفی می نمود در اثر چندین فقره شکایت روزنامه های مرکز و رشت و لنگرود مبنی بر کلاهبرداری وی طبق قرار شماره 5638 ـ مورخ 21/10/1326 دادسرای شهرستان لاهیجان بازداشت و تحت تعقیب میباشد. ضمنا اطلاع حاصل شد که نابرده با مقامات سیاسی خارجی مشغول مکاتبه بوده ضمن بازرسی اوراق مکاتباتی وی، نامه ای به دست آمده که به عنوان آقای لورژنل سفیر کبیر انگلیس درتهران نوشته است. رونوشت نامه مکشوفه متعلق به شخص نامبرده به پیوست تقدیم، صدور آموزش مستدعی است.

رونوشت برای اسحضار جناب آقای استاندار استان اول ارسال می گردد.

رییس شهربانی گیلان: سرهنگ تورج امین امضا

رونوشت برابر اصل است.

 

57

وزارت فرهنگ ـ اداره کل نگارش ـ شماره 1368/7437 ـ تاریخ 23 اردیبهشت ماه 1323

اداره کل شهربانی ـ به موجب قانون مطبوعات مصوب سوم دی ماه 1321 شورای عالی فرهنگ امتیاز روزنامه فروغ را به نام آقای ابراهیم فخرایی تصویب نموده است که به مدیری و سردبیری خودشان در تهران با روش: سیاسی ـ اجتماعی ـ ادبی ـ مصور چاپ و منتشر نمایند. مراتب بدین وسیله اطلاع داده می شود.

کفیل وزارت فرهنگ: نمحمد وحید

رونوشت به دفتر نخست وزیری فرستاده می شود.

مدیرکل وزارت فرهنگ: امضای دکترعلی فرهمندی

 

58

فرمانداری نظامی تهران ـ شماره 4037 ـ تاریخ 2/7/1324 ـ محرمانه ـ مستقیم

جناب آقای نخست وزیر، گزارش ت محترمانه معروض می دارد: چون در شماره 27 ـ مورخه  30/6/1324 روزنامه فروغ مقاله ای مخالف مصالح کشور منتشر که باعث مشوب کردن اذهان عمومی گردیده، علیهذا به اداره کل شهربانی دستور داده شد که از انتشار روزنامه مزبور جلوگیری نمایند.

فرماندار نظامی تهران: سرتیپ اعتماد مقدم

(حاشیه): ملاحظه فرموده اند. بایگانی شود. 5/8/1324

 

59

فرمانداری نظامی تهران ـ شماره 6134 ـ تاریخ 5/9/1324 ـ محرمانه ـ مستقیم

جناب آقای نخست وزیر، گزارش ـ پیرو گزارش شماره 4037 ـ مورخه 2/7/1324 محترما معروض می دارد: به اداره کل شهربانی دستور داده شد از روزنامه «فروغ» که دو ماه در توقیف می باشد، رفع توقیف به عمل آورند.

فرماندار نظامی تهران: سرتیپ اعتماد مقدم

 

 

 

60

وزارت کشور ـ رونوشت نامه شماره 7537 ـ مورخه 30/10/1324

وزارت کشور ـ محترما به استحضار می رساند: سرهنگ پیشین (علی اصغر وزیری) در شماره های: 36ـ39ـ40ـ159ـ160 روزنامه فروغ که به جای داریا انتشار می یابد مقالات مفصلی د رتکذیب از مستشاران آمریکایی ژاندارمری انتشار داده و طی آنها گذشته از اینکه خدمات مستشاران آمریکایی زاندارمری را تردید نموده اصولا از رویه میسیون تنقید و نسبتهای ناروایی به هیات مستشاران ژاندارمری مخصوصا کلنل شورا تسکف داده است. در عین حال که چنانچه استحضار دارند مستشاران ژاندارمری تاکنون خدماتی را از قبیل وارد ساختن پانصد دستگاه وسایل نقلیه مختلف به ارزانترین قیمت ممکنه، پانصد هزار متر پارچه های مختلف ازتفاوت قیمت آنها در بازار ازاد بالغ بر پتجاه میلیون ریال شده، همچنین اتومبیلهای زره پوش، لوازم دیگر ژاندارمری در وقتی که احتیاجات جنگی متفقین وصول آنها را اقتضا نداشته ایجاد آموزشگاه های مختلف تکمیل برای تهیه زاندارم تعلیم دیده ایجاد واحدهای موتوریزه، تعلیم افسران به اصول رانندگیهای مختلف تکمیل وسایل کلیه پاسگاههای ژانداری با یکدیگر ارتباط حاصل خواهند نمود، ایراد سخنرانیهای مفید و بسیاری از اقدامات سودمند دیگری که در بهبود وضع ژاندارمری نهایت مفید و موثر بوده است انجام نموده و اکنون نیز با لازمه مراقب و صمیمیت که به خدمات مربوطه ادامه می دهند. مخصوصا از آن جهت که انتشار این گونه مطالب بر علیه میسیون آمریکایی زاندارمری مالا موجب یاس و دلسردی آنها را فراهم خواهد ساخت. متمنی است مقرر فرمایید با توجه به  مفاد ومندجات شماره نامبرده در روزنامه منظور هرگونه اقدامات شایسته معمول واز نتیجه ژاندارمری کل کشور را آگاه سازند.

فرماندار ژاندارمری کل کشور

رونوشت برابر اصل است.

 

 

 

 

61

وزارت فرهنگ ـ اداره کل نگارش ـ شماره 7904/50293 ـ تاریخ 10 اسفند 1320

جناب آقای نخست وزیر ـ پاسخ نامه شماره 18053 ـ مورخ 4/12/1320 در موضوع درخواست آقای هروی راجع به امتیاز مجله طی شماره 7605 ـ مورخ 5/12/1320 به ایشان جواب داده شده است که به اداره فرهنگ رشت مراجعه نمایند و به اداره نامبرده نیز دستور داده شد که طبق مقررات مدارک لازم را از ایشان گرفته و ارسال دارند تا اقدام مقتضی به عمل آید.

از طرف وزیر فرهنگ: امضای رضا تجدد

(حاشیه): با پیشینه به عرض برسد. 11/12/1320

 

 

 

62

26/10/1321

جناب آقای قوام نخست وزیر محترم ایران ـ بعد از تقدیم احترامات، نظر به اینکه جمعیت طرفداران 7 که برای مبارزه با مرام منحوس نازی در شهرستان رشت تشکیل شده مطابق ماده پنجم مرامنامه ویژه جمعیت (کارمندان جمعیت طرفداران «7» طرفداران ابقای کابینه جناب آقای قوام السلطنه بوده و با هر کسی که برخلاف کابینه وی قیام نماید به مبارزه خواهد پرداخت). تصمیم گرفته است که روزنامه ای ناشر افکار جمعیت به نام قوام انتشار دهد. امیدوار است در راه پیشرفت آرمان و انتشار روزنامه به کارمندان «جمعیت طرفداران7» معنوی خواهید فرمود.

با تقدیم احترامات فائقه: دبیرخانه طرفداران 7، عطا ء اله تدین

(حاشیه): پاسخ بدهید، بر طبق مقررات به فرهنگ محل مراجعه نمایند. 10/11/1321

 

63

دفتر نخست وزیر ـ شماره عمومی 30679 ـ تاریخ ثبت 13/11/1321

آقای عطاء اله تدین ـ در اسخ نامه مورخ 26/10/1321 راجع به تقاضای امتیاز روزنامه ای به نام «قوام» اشعار می دارد: برای صدور امتیاز طبق مقررات به اداره فرهنگ محل رجوع نمایید تا در صورت واجد بودن شرایط نسبت به درخواست شما رسیدگی و اقدام نمایند.

رییس دفتر

  64

وزارت فرهنگ ـ اداره نگارش ـ شماره 7995/43429 ـ تاریخ 2 اسفند ماه 1324 اداره کل شهربانی ـ به موجب قانونه مطبوعات مصوب سوم دی ماه 1321 شورای عالی فرهنگ امتیاز روزنامه گیلانشهر را به نام آقای محمد صدیق کوچکی تصویب نموده است که با روش: سیاسی ـ اجتماعی ـ ادبی ـ اقتصاصی به مدیری و سردبیری خودشان در شهر رشت چاپ و منتشر نمایند. خواهشمند است دستور فرمایند مراتب را به اداره شهربانب محل ابلاغ کنند.

وزیر فرهنگ

رونوشت برای اطلاع به دفتر نخست وزیری فرستاده می‌شود. از طرف وزیر فرهنگ: دکتر علی فرهمندی

65

وزارت فرهنگ ـ اداره کل نگارش ـ شماره 2919/11196 ـ تاریخ 11 تیرماه 1323 فرمانداری رشت، اداره فرهنگ رشت ـ شورای عالی فرهنگ به موجب قانون مطبوعات مصوب سوم دی ماه 1321 امتیاز روزنامه گیله مرد را به نام آقای ابوالمکارم مهتمد دماوندی تصویب نموده است که با روش: جدی ـ فکاهی ـ سیاسی در رشت به مدیری و سردبیری خودشان منتشر نمایند. مراتب بدین وسیله اطلاع داده می‌شود.

کفیل وزارت فرهنگ: محمد وحید

رونوشت به دفتر نخست وزیری فرستاده می‌شود.

مدیرکل وزارت فرهنگ: دکتر علی فرهمندی

 

66

وزارت کشور

مقام استانداری استان یکم ـ بعدازظهر روز 25/11/1326 در مسجد صفی رشت برای کشته شدن مرحوم محمد مسعود از طرف مدیران روزنامه‌های رشت مجلس ختمی برگذار و آقایان رحیم صفاری و بدری مدیران روزنامه‌های الفبا و بدرمنیر بیاناتی در اطراف شهامت مسعود نموده، سپس آقای صدرایی اشکوری بالای منبر رفته در اطراف مرگ محمد مسعود و بعدا گاندی اظهاراتی نموده مخصوصا بیان نمود گاندی چون در زمان حیات خود برای رفع مناقشات بین مسلمانان پاکستان و هندوها زحماتی کشیده و طرفداری از مسلمانان کرده که به مرگ او منتهی شده، جامعه مسلمانان باید از او قدردانی نمایند و در ضمن بیانات خود باز هم کنایه‌هایی به مامورین شهربانی زده، اظهار نمود که در ازمنه پیش مامورین شهربانی گزارشات دروغ بر علیه او می‌دادند. چون شاید بنده در محل مزبور حضور داشتم ممکن است از زمان حاضر و جریان اخیر که منجر به منع او از رفتن بالای منبر طبق دستور حضرت عالی و امر صادره بوده خودداری نموده، استحضارا گزارش، رونوشت به اداره کار آگهی شهربانی کل کشور تقدیم می‌گردد.

 

67

مجلس شورای ملی ـ اداره دبیرخانه ـ مورخه 29/5/1322 ـ شماره 21022 ـ پیوست ندارد

جناب آقای نخست وزیر ـ پیرو شماره 18264 ـ مورخ 2/3/1322 راجع به درخواست رفه توقیف روزنامه رهبر تلگرافی از نقاط زیر:

سمنان ـ رشت ـ پهلوی ـ نوشهر ـ چالوس، مستقیما به آن مقام مخابره و رونوشتی هم به مجلس تقدیم شده است. بدیهی است از جریان امر و جوابی که به تلگراف مزبور داده می‌شود مجلس را نیز آگهی خواهید فرمود.

رییس مجلس شورای ملی: امضای حسن اسفندیاری.

 

68

مجلس شورای ملی ـ اداره دبیرخانه ـ مورخه 2/3/1322 ـ شماره 18264

جناب آقای نخست وزیر ـ در شکایت از توقیف روزنامه رهبر و درخواست آزادی آن تلگرافهایی به شماره 3332 و 3333 و 701 از اصفهان و شماره 127 از رشت و 1205 از مشهد مخابره و ملاحظه فرمودنده‌اند. اگر جوابی به دادخواهان داده شده مقتضی است مجلس را آگاه فرماید.

رییس مجلس شورای ملی: امضای حسن اسفندیاری

69

وزارت کشور ـ شهربانی کل کشور ـ تاریخ 1/6/1324 ـ شماره 5471 ـ خیلی فوری ـ محرمانه مستقیم

جناب آقای نخست وزیر ـ برطبق گزارش شماره 278/350 شهربانی گرگان معروض می‌دارد: آقای انجوی نویسنده روزنامه نبرد امروز که اخیرا به گرگان آمده، در تاریخ 21 ماه جاری در مسجد جامع برای جمعی از اهالی که به عنوان خواندن نماز مجتمع شده بودند خطابه‌ای به شرح زیر ایراد نمودند:

1ـ شرح انقلاب کبیر فرانسه را مفصلا توضیح داده. 2ـ باید حمله کرد تهران، پایتخت ایران را خراب نمود زیرا شراب فروشی در تهران از نان‌فروشی بیشتر است. 3ـ هنوز همان زندانی که میان آن آقای مدرس را با شال خفه کرده‌اند و آقایان اهل آزادیخواهان را به وسیله دکتر احمدی و همچنین هززاران مثل او را که در آرزوی دیدار عائله خود بودند، در زندان جان سپرده‌اند، پایدار است. 4ـ مردم، هنوز افشار طوسی که همه می‌دانند در زمان پهلوی دارای چه عملیاتی منحوسی بوده، در شهربانی مشغول خدمت است. 5ـ مردم، قرآن می‌فرماید: «واجتمعوبجعل اله ». 6ـ ای برادران! دیدید آن ارتش و حکومت پلید و پایه خراب چه شد؟ ما ارتش و حکومتی لازم داریم که از روی عمل اسلامی رفتار کند. 7ـ ای مسلمین! من نظری ندارم و از سادات دارای شجره‌نامه هستم (عسل اجنبی زهر است، بدانید). در خاتمه اظهار نمود: آقایان، به طوری که شنیده‌ام، آقای قاسمی در گرگان دارای حزبی هستند. خوب است این حزب را در دسترس کلیه مسلمین بگذارند که رفته رفته وضعیت دین قویتر شود. ضمنا متذکر می‌گردید در روز 22 ماه جاری برای بازدید به مازندران و گیلان خواهم رفت.

شهربانی کل کشور به موقع و لازم می‌داند که این اشخاص فورا بازداشت و تعقیب شوند زیرا همین عملیات موجب انقلاب خواهد شد. مستدعی است امر و مقرر فرمایند از اقدامی که به عمل خحواهد آمد، اعلام دارند.

رییس شهربانی کل کشور: سرتیپ ضرابی

(حاشیه): ملاحظه فرمودند. بایگانی شود.

 

70

وزارت فرهنگ ـ اداره کل نگارش ـ شماره 2614/13111 ـ تاریخ 11/4/1325

اداره کل شهربانی ـ به موجب قانون مطبوعات مصوب سوم دی ماه 1321 شورای عالی فرهنگ امتیاز روزنامه نجات را به نام آقای عبدالله نجات دارای شناسنامه شماره 19821 صادره از بخش 2 تهران تصویب نموده است که با روش: اجتماعی ـ سیاسی ـ فرهنگی ـ اخلاقی به مدیری و سردبیری آقای مرتضی مدرسی چهاردهی دارای شناسنامه شماره 8184 صادره از رشت در تهران چاپ و منتشر نمایند. مراتب بدین وسیله اطلاع داده می‌شود.

وزیر فرهنگ

رونوشت برای اطلاع به دفتر نخست وزیری فرستاده می‌شود. ـ مدیرکل وزارت فرهنگ: دکتر علی فرهمندی

71

تلگراف ـ از رشت ـ به ط(تهران) ـ شماره تلگراف 27 ـ تاریخ وصول 2/3/1326

جناب اشرف آقای نخست وزیر ایران ـ رونوشت نجات ـ اطلاعات ـ کیهان ـ اهالی رشت خصوصا امضا کنندگان زیر از توقیف روزنامه نجات  که مورد توجه قاطبه ملت می‌باشد متاسف بوده و از نخست وزیر محبوب و گرامی خود تقاضای رفع توقیف آن را داریم

(در ادامه نام حدود 15 نفر آمده است

(حاشیه): با ارسال رونوشت به فرمانداری نظامی نوشته شود. 4/3/1326

72

وزارت کشور ـ اداره سیاسی ـ تاریخ 30/1/1324 ـ شماره 425/1/0630

وزارت کشور ـ محترما به استحضار می‌رساند: طبق گزارش شهربانی رشت آقای فروزش مدیر روزنامه (نجات ایران) که با هیات انجمن روابط فرهنگی ایران و شوروی با حضور آقایان استاندارد و سرکنسول شوروی و عده‌ای از اهالی که قبلا به وسیله آگهی دعوت شده بودند، بیاناتی نسبت به مشاهدات خود از طرز زندگانی اهالی ازبکستان و تاسیسات و ترقیات صنایع آن جا نموده، ساعت 17 سخنرانی خاتمه و مجلس پایان می‌یابد.

رییس شهربانی کل کشور: سرتیپ ضرابی ـ امضا

(حاشیه): رونوشت شرح بالا جهت استحضار مقام نخست وزیر تقدیم می‌شود. (شماره) 669/1369 ـ مورخ 9/2/24

 

 

 

73

وزارت کشور ـ ‍ژاندرمری کل کشور ـ شماره 6251/ج ـ تاریخ 22/4/1330 ـ محرمانه ـ مستقیم

تیمسار فرماندهی ژاندرمری کل کشور، گزارش ـ محترما معروض می‌دارد: طبق گزارش پاسگاه ژاندرمری خمام، واعظی به نام یعقوب لیث آل بویه اهل سیاهکل ظاهرا برای وعظ و روضه‌خوانی در ماه رمضان به خمام وارد و چون آقای امیر سلیمی سابقا بخشدار سیاهکل بوده و با ایشان دوستی داشته‌اند با مساعدت بخشدار در خمام و قراء کلاچا و تسیه به وعظ مبادرت، ضمنا مشارالیه خود را نماینده روزنامه وظیفه معرفی و برای فروش روزنامه مزبور با کمک بخشدار شروع به تبلیغات نموده، عده‌ای از اهالی روشنفکر آن حدود با دادن وجوهاتی مشترک و آبونه گردیده ولی پس از قرائت چند شماره به مشترکین مفهوم گردیده روزنامه مزبور جز خیانت و سقط و تشنج افکار مردم منظور دیگری ندارد. لذا عموم خریداران طی‌نامه مشروحی تنفر و انزجا خود را به مدیر روزنامه مذکور اعلام و با گذشت از وجوه ارسالی تذکر دادند از ارسال روزنامه خائنانه و گمراه کننده خود برای جوانان میهن‌پرست خودداری نمایند. با این جریان شیخ‌یعقوب لیث آل بویه از اوضاع نامساعد مطلع و فورا از خمام و حوالی آن خارج گردید. مراتب جهت اقدام شایسته به استانداری و تیپ گیلان اعلام شده، منوط به امر عالی است.

معاون و رییس ستاد هنگ ژاندارمری گیلان: سرهنگ 2 طیفوری

رونوشت برابر اصل است.

 

74

تلگراف ـ از رشت ـ به ط(تهران) ـ شماه تلگراف 369 ـ تاریخ اصل 13/7/1323 ـ تاریخ وصول 16/7/1323

مقام محترم ریاست نخست وزیری، تهران ـ رونوشت ابوالقاسم امینی نماینده مجلس ـ روزنامه مهر ایران ـ آهن ـ ایران ـ اقدام ـ طوفان شرق ـ ستاره شرق ـ رشت ـ فکر جوان ـ جمعیت محصلین گیلان ـ رشت ـ از توقیف روزنامه یویو طرفدار جدی محصلین متاثر شده، تقاضای رفع توقیف می‌نماییم.

(در ادامه نام 10 نفر آمده است)

75

بانک ملی ایران ـ ریاست ـ تهران ـ به تاریخ 31 فروردین ماه 1322 ـ شماره 425

جناب آقای نخست وزیر ـ پیرونامه شماره 33 ـ مورخ 7 فروردین ماه 1322 خاطر عالی را مستحضر می‌دارد: به طوری که دستور فرموده بودند، بیست تن کاغذ روزنامه از مقامات شوروی خریداری گردید ولی به واسطه موجود نبودن نوع مرغوب فعلا فقط 786/16 کیلو از گمرک ایستگاه تهران مرخص و در انبار شرکت سهامی باربری بین‌المللی نگاهداری می‌شود تا در مقابل حواله‌هایی که صادر خواهند فرمود و پس از پرداخت بهای آن به بانک به اشخاص ذی‌نفع تسلیم گردد.

طبق مذاکره‌ای که شده است مقدار باقیمانده از کاغذی که مقامات شوروی در بندر پهلوی دارند، قریبا در تهران تحویل خواهند نمود. بهای تمام شده از قرار کیلویی 15/23 ریال است و در نظر است از طرف بانک از قرار کیلویی سی ریال به فروش برسد.

مدیرکل(امضاء)

76

تلگراف ـ از رشت ـ به ط(تهران) ـ شماره تلگراف 651 ـ تاریخ اصل 21/6/1324 ـ تاریخ وصول 22/6/1324

توسط آقای سیدمحمد صادق طباطبایی مجلس شورای ملی ـ رونوشت توسط آقای دکتر مصدق اقلیت مجلس ـ رونوشت توسط

اقای دکتر کشاورز فراکسیون توده ـ رونوشت توسط روزنامه نجات ایران شورای عالی جبهه
آزادی ـ رونوشت جراید رستاخیز ایران ـ کیهان ـ توقیف ـ ایران ماـ دادیازـ رونوشت دفتر نخست وزیری ـ رونوشت معاون وزارت فرهنگ ـ جبهه آزادی به نمایندگی از طرف تمام جمعیتهای موتلف روشنفکران و آزادیخواهان گیلان به توقیفهای دیکتاتورمابانه روزنامه‌های دمکرات و ملی و بازداشت نویسندگان آزادیخواه دو سایر عملیات آزادی کش صدر سخت اعتراض کرده این عملیات را نشانه کودتا بر علیه آخری آثار دموکراسی می‌داند و معتقد است که کینه ملت را برعلیه دستگاه حاکمه و حکومت صدر شدیدتر خواهد کرد.

شورای جبهه آزادی گیلان: شریفی ـ قرشی

77

مجلس شورای ملی ـ قانونگذاری ـ اداره دبیرخانه ـ مورخه 21/7/1324 ـ شماره 2468 جناب آقای نخست وزیر ـ راجع به توقیف جراید جبهه آزادی تلگرافاتی از شهرستانهای زیر (یزد ـ ملایر ـ رشت ـ تبریز ـ سراب ـ بهشهر) به مجلس رسیده است. جوابی که باید در حدود مقررات نوشته شود، اعلام خواهید فرمود.

رییس مجلس شورای ملی: امضای سید محمد صادق طباطبایی)

حاشیه: جناب آقای نخست وزیر ملاحظه فرمودند. بایگانی شود 22/7/1324

78

وزارت کشور ـ شهربانی کل کشور ـ تاریخ 4/7/1330 ـ شماره 35212/26431/1 ـ محرمانه ـ فوری ـ مستقیم

وزارت کشور ـ از ستاد ارتش بنا به درخواست لشکر 3 نبریز طی نامه شماره 7688/4 ـ مورخ 9/6/1330 و شماره 8175/4 ـ مورخ 20/6/1330 تقاضای توقیف روزنامه‌های: نوید آزادی ـ مصلحت ـ جوانان دموکرات ـ چلنگر ـ بشریت را به عنوان اینکه مندرجات آنها تحریک آمیز و انتشار این قبیل جراید در آذربایجان اذهان را مشوب و بالنتیجه اشخاص ماجراجو را تقویت خواهد کرد، نموده‌اند. اینک مراتب را به استحضار عالی می‌رساند تا هر قسم که مقتضی باشد، مقرر فرمایند اقدام شود.

رییس شهربانی کل کشور: سرلشکر منصور مزینی

این مقاله نخستین بار توسط آرش شعاع شرق، طی 13 قسمت در روزنامه گلچین امروز،سال دهم،شماره 1989 الی 2001 مورخه 4آبانماه 1392 الی 18آبانماه 1392 منتشر شد.

برای مطالعه قسمت نخست این مقاله (اینجا) کلیک فرمائید.