نگاهی کوتاه بر حماسه هایی که در تعزیه ها برای مردم به روز می شوند

کوروش مهیار/ با دریافت کتاب سیری در تعزیه رشت از دوست گرانسنگم آرش شعاع شرق  نویسنده و روزنامه نگار  و سایتهای پر بیننده خبری که همواره از شعاع محبت های بی شائبه شان این قلم نیز مانند دیگران برخوردار هستم پس با مطالعه ان به پاس احترام وجیزه ای خرُد با اسلوبی رساله گون و برگ سبز سان تقدیمشان نمودم. بسی مایل بودم به سان روش های خاص خود چون در سوم خرداد آن را ابتیاع نموده بودم در سوم تیر هم این تقدینم را انجام دهم.

امید که از تکاپو و پی جوی از میراث های فراوان پنهان و آشکاردرولایت کهن سال سبز دمی کنار نباشند. حتا  به تاسف که نیم می شود این کرانگی وسعت زمردینش با همه کوه  و تالاب و دریا  و رود و جنگل و مزارع و مرتع و بوم آن لااقل فولکلوریک و جمهور مردم  گیل ومازندش به یادگار از خامه چکیده های مستعدین جوان و با پشتکار در فرهنگ جهانی  انسان بماناد. دیر نخواهد شد که مجتمع  مشترک اکادمیک فرهنگ جهانی مردم زمین ما ایجاد شود و آرشیو سرگذشت گذار تمدن و فرهنگ خرد و کلان گیلان با حضور افتخار آمیز برای مطالعه مردم جهان  در بایگانی های آن قرار بگیرد.

 

پژوهشی برکتاب سیری در تعزیه رشت  اثر علیرضا پارسی       

هم اینک در مرکز استان گیلان رشت کتابی درعرصه پژوهشی که در زیر نام .اول آگاه جهان خدا. نخست از دیباچه ای که سخن از چرایی نگارش این یادگار قدیمی نمایش  که بلکه زندگی دوباره بر دایره ای که ناظرین ان چشم و گوش مردمند. همان قهرمانانی  که روزی به عشق آنها و با یاد خدا چنین حماسه های ناب انسانی را آفریدند.

کتاب در 112 صفحه با ارائه تصاویرو اسناد و اعلام منابع و ماخوذ به پایان می رسد.

شکل و فرم و فونتیک کتاب با طرح  نماد پنج انگشت و رنگ سیاه  وقرمز و نام مولف ان که آقای علیرضا پارسی را می نمایاند. موسسه چاپ زیتون و انتشارات بلور کار صحافی و چاپ و نشر آن را بعهده داشته اند .

ویر استاری یا باز نگری این کتاب اما با کسی است که علاوه بر نویسندگی و روزنامه نگاری ومحقق کلکسیونراسناد و لوایح تاریخی خود از خاندانی می آید که  درگذشته از بانیان اجرای خوب و والای تعزیه د رهمین محله استاد سرای رشت بوده اند. آرش شعاع شرق با  خاطرات و نوستالژیک و بودن و دیدن و لمس نزدیک واقعی تر به سوژه وسواسی اورا بیشتر کرده و این کمک شایانی بر احاطه موضوع  در کنار نویسنده بوده است . ایشان با همه جوانی اما از علاقه مندان موضوعات تاریخی و پی جوی اسناد و لوایح و مکتوبات تاریخی بوده است. نام او را در زمره کسانی که اسناد قدیمی و خوبی را که به کتابخانه ملبی اهدا کرده اند می توان دید. او معتقداست که مکتوبات و اسناد مرجع تاریخی در اختیار و استفاده همگان باشد نیک تر است تا در قفس خود خواهی پستو یا  کتابخانه های شخصی افراد زندانی باشد.

کتاب که با محبت ایشان به تاریخ 3 خرداد به نگارنده رسید با روش عادت پیشین از منابع دیگردر پیرامون این موضوع و خود این کتاب مطالعه ای صورت گرفت وتا در 3 تیر وجیزه ای خرُد از دریافت خویش را تقدیم محققی کنم که بسیار در گرفتن نقد و تفسیر آثارش از دیگران مصر است. دستش مریزادو چنین راه و ایده ای مدام باد.  

نوشتن در باره کلیات این کتاب ظاهرن کوچک مشکل است به این دلیل که با مشاهده فهرست آغاز کتاب می توان مشاهده کرد که کل آن به 38 قسمت جهت تعریف وتوضیح تیتر شده است و لذا هر کدام آن تیترها به موضوعی در تعزیه و آنهم نوع بومی و شهر رشت نگارش شده است. پس در مقام توضیح  و تفسیر مواجه با این همه عنواین جالب و جذاب مواجه  می شویم که متن نقد و تفسیر ژورنالیستی که معمولن کوتاه .ومجز است را بهر شکل مطول می کند. مثلن از شماره یک که چرایی انتخاب موضوعد تعزیه را شرح می دهد تا پس از آن که به آغاز موضوع می پردازد وبه ترتیب پیدایی تعزیه در ایران و رشت و مراحل شناخت تعزیه و خاستگاه و ظهور ان در رشت و .. همینطور به تذتیب و شماره ..عصر پهلوی مکانها و تکایا ؛ تعزیه خوان ها

؛ حتا گروه های فعال تعزیه در رشت از اسدلله خان صمصام  تا میرزاعلی اکبر سالاری و محمد نوزاد و محسنی رودبارکی ؛ حاج حسین شعاع شرق  و یا داستان گروهای تعزیه همچون شاهزاده ابراهیم (ع) که به جهت وجود آرام جای آن شهید در یکی از روستاهای شگفت و زیبای کوههای فومنات نام آن روستای کوهپایه ای نیز چنین شده است.

گروه تعزیه مسلم بن عقیل و غیره که خود هر یک سرنوشتی داشته اند و نمونه های نسخه تهزیه همچون حُر شهید   تصاویرو اسناد و دیگر زمیمه و حواشی که با وجود فشردگی اما تفسیر ان نقد را مطول می کند.  پس بطور کلی بااطمینان می توانم اذعان کنم که خواننده می تواند درباره موضوعی در باب تعزیه ولایت کهن خود گیلا ن ورشت اطلاعات لازم همچون خاطره ای شیرین و بس جدی و مهم برا ی مردم روزگاران نه چندان دور را کسب نماید. تعزیه  قدرت باز سازی بسیار ماجراها و موضوعات قدیم را که گاه با فجایعی عظیم همراه بوده و گاهن درس زندگی وشجاعت و داشتن آرمان و هدف را د رخو.د بریا مردم داشته است که جای بسیاری برای نگارش البته دارد.

مطبوعات باید به چنین مسایلی که با وجدان بشری  آمیخته است همواره توجه داشته باشد. نگارنده همچنان که پیش از این گفته و همواره تا اصلاح این موضوع خواهد گفت این است که  صدا و سیمای گیلان چنان در موضوعات و پر کردن کنتاکتور!! روزانه خود به بهانه سرگرمی مردم با هر چیز دم دست و سطحی مشغول است که د رمخیله مسئولین جنوبی و میانی کشورشان خطور نمی کند که اتفاقن چه سرگرمی های نیک و فرح بخش و آمزنده ای در چنین برنامه های حماسی تاریخی و مذهبی هم پیدا میشود یا می توان مبدل نمود.

باری من این کتاب کوچک را می توانم حتا بعنوان مرجع سرزدن ور فع احتیاج خاص نگه دارم و در حد جسارت توصیه، نیزاز فایدت آن  بیمی ندارم. با این تحقیق و نگارش و نشر انتظار از آقای علیرضا پارسی بیشتر می شود و امید که باز نیز از ایشان یافته های نو از تاریخ سرزمین زمردین گیلان آگاهی مستند را کسب نماییم.

گیلانی که هم اینک گستردگی آن  به نیم کاهش یافته و به دهشتناکی این روند نامیمون ادامه دارد. البته با امیدی که این روزها باعث دلگرمی و فعالیت بیشتری گشته هم درعرصه عملی استان و هم در نگارش  گذشته و حال و آینده آن توسط نویسندگان کوشا شادکامی و نصرت به این خطه از جهان خدا افزوده شود. انشالله.

این نقد نخستین بار 5تیر 1393 در روزنامه گیلان امروز سال چهاردهم، شماره 3833 منتشر شد.