نگذاریم که این واقعه تکرار شود/ ویترین‌های کمیک و تراژیک مطبوعات در کودتای28مرداد 32

نقشی که این مقاله از روزهای کودتای 1332 با بررسی تیترهای جراید منتشره از 22 مرداد تا پایان شهریور 1332 به تصویر می‌کشد، مصداق این افسانه خراسانی است که پادشاهی از دانشمندی خواست تا تاریخ جهان را از آغاز تاکنون برایش بنویسد.

دانشمند بعد از ده سال تلاش، حاصل زحمات خود را بر ده شتر بار کرده نزد پادشاه بُرد. پادشاه گفت: من فرصت مطالعه این همه کتاب را ندارم، آن را خلاصه کن. دانشند بار دیگر پس از چندین سال، تاریخ جهان را در چند کتاب خلاصه کرده نزد شاه برد. باز هم شاه از او خواست آن را خلاصه کند و دانشمند پس از چند سال آن را در یک کتاب خلاصه کرد و نزد شاه برد. در این هنگام شاه در بستر بیماری بود، لذا به دانشمند گفت، من روزهای آخر عمرم را می‌گذرانم، خواهش می‌کنم همه مطالب خود را در جمله‌ای خلاصه کن. دانشمند مدتی فکر کرد و چنین گفت: انسان‌ها به دنیا می‌آیند، رنج می‌کشند و سپس می‌میرند.¹

روزنامه‌نگاری نوین، تیتر را هدایتگر خواننده به سوی خبر می‌داند، جمله یا عبارتی که به خبر هویت می‌دهد، می‌تواند خواننده را به خواندن مطلب ترغیب کند یا او را از خواندن بازدارد.² همان گونه که تیتر چکیده و فشرده مطالب مهم‌ترین خبر ارائه شده در نشریه است، با کوچک یا درشت کردن، اهمیت خبر را می‌تواند به خوانندگان القاء کند.

تیتر نمادی از نگرش نشریه، جبهه‌گیری احزاب، اشخاص و گروه‌ها و ارگان انتشار دهنده نشریه است. صفحه اول بخصوص تای بالای صفحه روزنامه‌ها، و هفته‌نامه‌ها، ویترین نشریات محسوب می‌شوند که در آن چکیده، مهم‌ترین، فراگیرترین و تأثیرگذارترین خبر را به نمایش می‌گذارند.

از ویژگی‌های صفحه اولِ بسیاری از عناوین جراید این دوره، به کارگیری بیش از اندازه تیتر و عکس در صفحه اول است. به طوری که به جای تأثیرگذاری و جلب توجه مشتری، به سَردَرگُمی آنان می‌انجامد. در کمتر عناوینی طراحی صفحه به شیوه رایج امروزی «سبک ویترینی» مشاهده می‌شود. از آن جایی که اولویت‌بندی اهمیت اخبار را می‌توان به اندازه (point) تیتر در جراید طبقه‌بندی نمود، در این بررسی نیز کوشش شد تا تیترها را به ترتیب بزرگی و کوچکی و تأثیرگذاری بر چشم‌ها و افکار عمومی، به تیترهای 1، 2، 3 و.... تقسیم‌بندی نماییم.

بدیهی است اگر خبری تیتر اول روزنامه‌ای قرار بگیرد، ضمن این که از اهمیت بیشتری برخوردار است، مهم‌ترین نظر ناشر آن نشریه را نیز بیان می‌کند. فعالیت‌های مطبوعاتی سال‌های 32 ـ 1320 از درخشان‌ترین دوره مطبوعات ایران است. اگر چه روزنامه‌نگاری لیبرالی³ در ایران با کودتای 28 مرداد به طور غیر رسمی به افول می‌گراید، اما حتی چند ماه پس از کودتا نیز مطبوعات غیروابسته به دولت، به اشکال گوناگون به اعمال دولت اعتراض می‌کنند. تا این که پس از الحاق ماده واحده در اواسط سال 1333 به قانونِ مطبوعاتِ مصدق، آزادی مطبوعات در دورۀ پهلوی دوم به طور رسمی روی در نقاب خاک می‌کشد.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که در ایام کودتا چهار گروه اصلی روزنامه‌نگاران و روزنامه‌داران فعالیت داشتند که دو هدف عمده را دنبال می‌کردند: گروهی موسوم به «ملی‌گرا» که به حمایت از دولت مصدق، انحلال مجلس هفدهم، رفراندوم و ضدیت با دربار محمدرضا شاه، آمریکا، انگلیس و کودتاچیان 25 مرداد و کودتای 28 مرداد می‌پرداختند. گروه دوم مطبوعات وابسته به چپند که ضمن پی‌گیری جدی‌تر، صریح‌تر و تندتر هدف فوق مسأله تغییر رژیم سلطنتی و ایجاد حکومت جمهوری و دموکراتیک را نیز پیشنهاد می‌نمودند.

همین گروه از مهرماه 1331 به طور فراگیر وقوع کودتا را در مطبوعات‌شان پیش‌بینی نموده و تا روزهای قبل از کودتا به صورت تیتر اول روزنامه این خطر را به دولت مصدق متذکر می‌شدند. نفوذی که چپ‌گرایان در ارتش داشتند، موجب شد تا نقشه کودتا چندروز قبل از اجرا، در جراید حزب توده بَرملا گردد ، اما بی‌اعتمادی مطبوعات ملّی‌گرا وحامی دولت به این اخبار و نقش‌هایی که مطبوعات دو گروه موافق دربار و مخالف مصدق در لاپوشانی این اخبار و گزارش‌ها بازی نمودند، موجب شد تا افکار عمومی و دولت از واقع‌نگری منحرف گردد.

 این اخطارها در روزنامه‌های "شهباز"، "شجاعت" و "صلح دنیا" به  صراحت مشاهده می‌شود. "صلح دنیا" با شعار همیشگی بشکن ای قلم گر بپیچی از خدمت محرومان سَر "و" و 23 بار بر چلنگر آزاد لعنت⁴در کاریکاتوری از "فرزین" شماره 22 مرداد 1332 با شعر "دَس دَسی آقاش میاد صدای کفش پاش میاد" وقوع کودتا را به مصدق و دوستانش گوشزد می‌کند. از دو گروه مطبوعاتی فوق (ملّی‌گرا و چپ‌) اولی به صورت کانون و هسته اصلی و دومی به صورت حامی و پشتیبان سیاست‌های دولت (نه دربار)عمل می‌کردند.

در مطبوعات چپ اخبار طبقه کارگر بعد از اخبار حوادث جاری و در رده دوم قرار دارد. محمد علی سفری معتقد است مطبوعات ملی‌گرا نیز از رانت خبری برخوردار بودند و طبعاً به علت نزدیکی با دکتر مصدق خبرهای دست اول داشتند. در میان‌شان روزنامه "باختر امروز" از حیث خبر ممتاز بود. این روزنامه در روز انتشار بازار سیاه پیدا می‌کرد و از سی شاهی با پنج‌تومان در بازار سیاه به فروش می‌رسید.⁵ در جبهه مخالف دولت و موافق دربار برعکس همین نقش را مطبوعات سلطنت‌طلب و گروه مذهبی بازی می‌کردند. چهار گروه مذکور ضمن آن که در نهاد و بنیان هیچ کدام همدیگر را قبول نداشتند، اما به اقتضای اوضاع سیاسی به شکل فوق یارگیری نمودند. در درون هر یک از گروه‌ها اختلاف نظراتی بین احزاب وجود داشت که منجر به انشعاب گردید و همین انشعابات در درون احزاب ملی‌گرا و چپ و حتی گروه‌های مذهبی تأثیر بسزایی در پیروزی کودتا و شکست دولت مصدق داشته است.

جدایی گروه بقایی از گروه ملی از واقعه 30 تیر 1331 موجب شد تا روزنامه شاهد عملاً به صورت تریبون مذهبیون در بیاید، و در جبهه مخالف با دولت قلم بزند، انشعاب خلیل ملکی از گروه چپ و تشکیل شاخه سوسیال‌ناسیونالیزم موجب شد تا "روزنامه نیروی سوم" در این دوره تاریخی در گروه ملی‌گرا ارزیابی گردد. روزنامه "اطلاعات" نیز اگر چه روزنامه رسمی و تریبون پیرسلطنت محسوب می‌شد، اما به جهت گاردگیریش در این دوره مقابل مخالفین دولت، ویران شدن مؤسسه توسط کودتاچیان، و موصوف شدن به صفت "چوب دوسر طلا" توسط جراید وابسته به دربار، در گروه جراید ملّی‌ بررسی شده است.

"نبرد ملت" روزنامه‌ایست که نقش عمده‌ای از گروه مذهبیون در پیروزی کودتا بازی کرده است. امیر عبدالله کرباسچیان، مدیر روزنامه نبرد ملت، که زیر لوای پرچم فدائیان اسلام، تیترهایی به نفع سلطنت می‌زد، موجب شد تا گروه شهید نواب صفوی به ماهیت اصلی‌اش پی‌ ببرند، و زمینه انشعاب روزنامه "نبرد ملت" را از فدائیان واقعی اسلام به وجود آورند.

در میان جرایدِ این دوره سه روزنامه از دو جبهه مخالف و موافق نقش کاتولیک‌تر از پاپ را در حمایت از سلطنت و ملی‌گرا بازی می‌کردند. روزنامه "مرد آسیا" و "آتش" در جبهه حمایت از دربار و کودتا و هفته‌نامه "شورش" به مدیریت کریم‌پور شیرازی در جبهه موافق مصدق تیترهای انتحاری می‌زدند.

کریم‌پور پس از پیروزی کودتاچیان، در بیست و ششم مهرماه 1332 در لباس روحانیت⁶، دستگیر شد و به طور مَرموزی در یک آتش‌سوزی در زندان محمدرضا شاه از دنیا رفت. در بعدازظهر پیروزی کودتا دفتر روزنامه‌های باختر امروز، اطلاعات، حاجی‌بابا، شورش، توفیق و چند روزنامه دیگر جناح موافق دولت مورد حمله کودتاچیان قرار گرفته و ویران شدند.

 

 روزنامه‌هایی چون "شیر شرق" فردای کودتا به شکل مُضحکی شاه‌دوست می‌گردند. روزنامه "شاهد" دست از تبلیغ دربار بر‌می‌دارد و به نقادی دولت زاهدی می‌پردازد. روزنامۀ اطلاعات دوباره قوّت می‌گیرد و در کنار روزنامه‌های دنیا و هفته‌نامه روشنفکر و کاویان و خواندنی‌ها، گروه نهضت مقاومت جبهه ملی را تا پایان سال 1332 تشکیل می‌دهد و تا اواسط سال 1333 به انتقاد از دولت کودتا می‌پردازد. عناوین جرایدی که در این دورۀ مورد تحقیق، رؤیت شده، عبارتند از:

 آتش، آتشبار شرق، آذرین، آرزو، آرزوی شمال، آزاد، آسیای دمکرات، اتحاد مردم، اتحاد ملل، اتحاد ملی، اتحادیه، احدی، احساسات، ادیب، اراده توده، اراده ملت، اسرار ایران، اصناف تهران، اطلاعات، اطلاعات هفتگی، اعتدال ایران، انتقام ملت، انزاب، ایران بیدار، ایران روز، ایران ما، بختیار، برای شمال، بهلول، پُست تهران، پیشرو، پیک ایران، پیمان نو، توقی، تهران اکونومیست، تهران مصور، جدال، جنت، جوشن، جهاد شرق، حاجی آقا، حبل‌المتین ایران، حُجّت، حکیم، حمایت ایران، حمله، خلق ایران، داد، داد ایران، دادرس، دنیا، دنیای امروز، دوشنبه، رفعت، رمز ترقی، رمز ترکی، روان آزادی، روح آزادی، رهبر ملت، زبان سرخ، زلزله، سپهسالار، سپید و سیاه، سپید و سیاه نو، ستاره، ستاره ارونق، سحرگاه، سعادت بشر، سمیع، سیاست شرق، سیر و سیاحت، شاهد، شاه داد، شاهراه ایران، شاهی تهران، شایسته، شرف، شعاع شرق، شفق، انتلاب، شهرت، صاعقه، صبح وصال، صدای جاویدان، صدای وطن، طوفان ایران، عالم یهود، عشایر ایران، غرب، غوغای آزادی، غوغای روز، غوغای ملت، فداییان ایران شاه، فداییان شاه، فردا، فردوسی، فرمان، فروغ آسیا، فروغ ملت، کارزار، کارگر آزاد، کامیار، کاوه نو، کیهان، گلبرگ، لاله، مازندران، مرد حقیقت، مرد روز، مرد میدان، مرد میهن، مرزبان، مشعل آزادی، مشعل آسیا، مشیر، مکتب آزادی، مَکث، ملانصرالدین امروز، نامه هفتگی آسیا، نبرد، نجات وطن، ندای حق، ندای داور، نزهة، نسیم شمال، ننه صمد، نوباوگان ایران، نهضت، نهضت میهن، واهمه، وکیل ملت، هوشمند یزدان.

مابقی قضایا را خوانندگان از روی تیترهای مطبوعاتی آن دوره که در پی می‌آید قضاوت نمایند. بدان امید که دست‌اندرکاران مطبوعات ضمن حراست از آزادی‌های قانونی و مشروع خود و با تیزبینی و امانت‌داری همواره در جهت منافع مردم و کشور قلم زنند و بیش از همیشه پاسدار مجاهدت‌ها و مبارزان طولانی مردم مسلمان ایران بوده و از دستاورد خون‌های پاک شهیدان محافظت نمایند تا شاهد تکرار این گونه وقایع فاجعه‌آمیز در تاریخ کشور عزیزمان ایران نباشیم.

 

تیترهای گروه مطبوعاتی ملی‌گرا بیست و سوم مرداد 1332

آپادانا (ارگان حزب ملت ایران بر بنیان پان‌ایرانیسم)
ت 1 ـ برای ثمربخش کردن رستاخیر ملت باید بلشویک‌های مزدور را از میان بُرد.
ت 2 ـ دکتر مصدق باید سرکوبی توده‌ای‌ها را سرلوحه برنامه خود قرار دهد.
ت 3 ـ مرگ بر امپریالیسم روس، انگلیس و آمریکا.

اخگر
ت 1 ـ پس از مرگ لنینی این دومین بار است که حکومت اتحاد جماهیر شوروی به سوی کشور ما دست دوستی دراز می‌کند.

اطلاعات
ت 1 ـ شاه و ملکه امروز به کلاردشت عزیمت کردند.
ت 2 ـ روز شنبه یا یکشنبه انحلال دورۀ هفدهم رسماً اعلام خواهد شد.

باختر امروز
ت 1 ـ رفع اختلاف ایران و شوروی

پیک اصفهان
ت 1 ـ به آیزونهاور بگویید باز هم زوزه‌های محتضرانه این کفتار شنیده می‌شود.
ت 2 ـ تجلیل مردم اصفهان از نماینده اعزامی روزنامه‌نگاران طرفداران نهضت ملی.
ت 3 ـ شاه برای انحلال مجلس به خارج رفته است.

توفیق
ت 1 ـ در کاریکاتور: کشته شدن دختر به دست پدر!
[قتل دختر جوان (مجلس 17) توسط مردی با کلاه انگلیسی توسط چاق رفراندوم به دست ملت که در گوشه دیگر آمریکا گریه می‌کند]

خاور زمین
1 ـ مرده که دیگر فرمان لازم ندارد. مجلس هفدهم مُرد و دیگر زنده نمی‌شود. باید اصلاحات اساسی را شروع کرد.
2 ــ تقویت نهضت ملی ایران وظیفه هر ایرانی است.

شاهین تهران
ت 1 ـ اینک موقع آن فرارسیده که اتحاد جماهیر شوروی حُسن نیت خود را عملاً به دنیا و ملت ایران اثبات کند.
ت 2 ـ دولت با قاصعیت کامل دشمنان نهضت ملی را سرکوب نماید.

شاهین غرب
ت 1 ـ جناب آقای دکتر مصدق مردم ملایر پشتیبان شما هستند.

شکیبا (تشریه جامعه کرمانیان تهران)
ت 1 ـ اراده مردم در هر زمان می‌تواند هر قانونی را اعم از اساسی یا عادی تغییر دهد.
ت 2 ـ هر چه را که مردم بخواهند، قانون است.

نیسان (ارگان جمعیت یهودیان ایران)
ت 1 ـ هر گونه توطئه امپریالیسم آمریکا با مقاومت شکست‌ناپذیر مردم ایران مواجه خواهد شد.
ت 2 ـ دولت باید بلادرنگ جاسوسان و مستشاران آمریکا را از ایران اخراج کند.

 

تیترهای گروه مطبوعاتی چپ بیست و دوم  مرداد 1332

جبهه‌های آزادی (ارگان مرکزی حزب ایران)
ت 1 ـ نهضت نجات‌بخش ملی ما همه‌جانبه ضد استعماری بوده، استعمار سرخ و سیاه (روس، انگلو آمریکن را نمی‌شناسد).
ت 2 ـ نتیجه مشروع رفراندوم.
ت 3 ـ کاشانی منبعد منفرداً مبارزه خود را با دولت ادامه می‌دهد.

شجاعت
ت 1 ـ مردم شرافتمند ایران، توطئه خائنانه کودتا در شرف اجراست.
ت 2 ـ اعلام انحلال مجلس هفدهم احتیاجی به فرمان شاه ندارد.

شهباز (ارگان جمعیتی ملی مبارزه با استعمار)
ت 1 ـ نقشه خائنانه کودتا در شرف تکوین است ما به دولت دکتر مصدق و ملت رشید ایران اعلام خطر می‌کنیم.
ت 2 ـ ملت ایران خواستار صمیمانه‌ترین روابط با اتحاد جماهیر شوروی است.
ت 3 ـ ملت استقلال دوست ایران خواستار قطع مداخلات موذیانه امپریالیست‌های آمریکا و انگلیس است.

مردم ایران (ارگان جمعیت آزادی مردم ایران)
ت 1 ـ اکنون موقع آن رسیده است که برای مردم غارت شده ایران فکر نان، فرهنگ و بهداشت نمود.

نیرو زحمتکشان
(ارگان تشکیلات کارگری و دهقانی حزب زحمتکشان ملت ایران نیروی سوم)
ت 1 ـ انجام عمل رفراندوم و انحلال دوره هفدهم مجلس فصل نوینی به تاریخ آزادی و استقلال ایران افزوده شد.

نیروی سوم
ت 1 ـ دشمنان نهضت، توطئه‌های خود را به شهرستان‌ها منتقل کرده‌اند.

 

تیترهای گروه مطبوعاتی مذهبی بیست و دوم  مرداد 1332

تقوی (به مدیریت شمس کاظمینی)
ت 1 ـ دورنمای تهران مخوف.

شاهد
ت 1 ـ بزرگترین خیانت مصدق در پیشگاه ناریخ ایجاد روح یأس و بدبینی.
ت 2 ـ با انحلال مجلس اختیارات استثنایی نخست‌وزیر ملغی می‌شود.

ملت ما (به مدیریت شمس قنات‌آبادی)
ت 1 ـ قیام مصدق علیه "دین اسلام".
ت 2 ـ هر کس به ادامه حکومت مصدق کمک کند دشمن مذهبی ماست.
ت 3 ـ مصدق‌السلطنه عامل اساسی تلط حزب بلشویک توده.

نبرد ملت (به مدیریت کرباسچیان)
ت 1 ـ با شعار همیشگی اسلام برتر از همه‌چیز است و همه‌چیز برتر از اسلام نیست.
ت 2 ـ رستاخیز عظیم خلق مسلمان علیه دزدان و غاصبین و ستمگران و ... در شرف تکوین است.

 ایران (به مدیریت عبدالحمید نراقی)
ت 1 ـ ملت ایران دستی را که به طرف وی دراز شده به نام دست یک دوست [شوروی] می‌پذیرد.
ت 2 ـ مردم شهرستان‌ها با رأی خود انحلال دورۀ هفدهم مجلس را اعلام کردند.
ت 3 ـ بعقیده لیدر اقلیت ملت ایران، شاه، مصدق حق انحلال مجلس را ندارند و تمام آنها مجرم و قابل تعقیب هستند، تنها کسی که حق دارد در این مورد اظهار نظر کند شمس قنات‌آبادی، میراشرافی، پورسرتیپ و افشار صادقی است.

 

تیترهای گروه مطبوعاتی سلطنت‌طلب بیست و دوم  مرداد 1332

آزاد (به مدیریت عبدالقدیر آزاد)
ت 1 ـ اصولاً امر ملی شدن نفت طبق دستور انگلیسی‌ها بود.
ت 2 ـ این نقشه انگلیسی است که نفت ایران ملی شود و بحریه آن کشور از سوخت مجانی محروم شود.

داد
ت 1 ـ مبارزه آمریکا و شوروی به مرحله قطعی خود در ایران رسیده است.
ت 2 ـ تغییر سلطنت در ایران در خلال جراید لندن منعکس شده است.
ت 3 ـ اعلامیه شدیدی از طرف وکلای مخالف تهیه گردید که به امضای آیت‌الله کاشانی منتشر خواهد شد.

مرد آسیا
ت 1 ـ بیچاره شاه چه آدم زبون و ذلیلی است، چرا این قدر ترسو و بُزدل است چرا لااقل از خواهر و مادر خود دفاع نمی‌کند. 
ت 2 ـ بخشنامه محرمانه کمیته حزب توده درباره مجلس مؤسسان.
ت 3 ـ گوبلز حقیقی چه غلطی کرد که گوبلز مقوایی بکند، مالنکف اگر راست می‌گوید طلاهای ایران را پس بدهد.

مهر میهن
ت 1 ـ مصدق و حزب توده با کمک سفارت شوروی قصد کودتا دارند.
ت 2 ـ مصدق با کمک حزب توده می‌خواهد دیکتاتوری ظالمانه بر ایران مسلط سازد.
ت 3 ـ با انحلال مجلس اختیارات استثنایی مصدق هم ملغی می‌شود.

 

تیترهای گروه مطبوعاتی ملی‌گرا بیست و سوم  مرداد 1332

اطلاعات هفتگی
ت 1 ـ پس از انحلال مجلس هفدهم احتمال دارد زمینه برای حل مسئله نفت مساعدتر شود.

جهان زنان
ت 1 ـ رفراندوم پایان یافت و انتخابات دوره هجدهم باید طبق یک قانون دمکراتیک که حقوق زنان را هم بشناسد انجام شود.
ت 2 ـ زنان سراسر کشور: ما را در رفراندوم شرکت ندادند.

زنگ انقلاب
ت 1 ـ کاردار سفارت آمریکا توسط آیت‌الله‌زاده یک نامه برای کاشانی ارسال داشت.
ت 2 ـ حسین مکی لیست اعظاء کابینه کودتا را به نظر کاشانی رساند.
ت 3 ـ شعبان بی‌مخ و کریم پورشیرازی هم به نهضت ملی خدمت کرده‌اند.
ت 4 ـ فقط گلوله انتقام می‌تواند مشکلات کنونی را خاتمه دهد.

فردا
ت 1 ـ تحکیم روابط ایران و شوروی
ت 2 ـ فعالیت دستجات برای انتخابات

کاویان
ت 1 ـ ایران دست دوستی شوروی را می‌فشارد
ت 2 ـ تحول میمون در روابط ایران و شوروی

 

 

 

 

تیترهای احزاب و گروه‌ها ـ اول شهریور 1332

پیمان نو
ت 1 ـ شعبان جعفری فکر می‌کرد او را می‌خواهند از بین ببرند. او مردانه موقعی که خیال می‌کرد او را خواهند کشت فریاد زنده باد شاهنشاه می‌کشید

روح آزادی
ت 1 ـ اعلی‌حضرت همایونی شاهنشاهی به تهران نزول اجلال فرمودند

سیاست شرق
ت 1 ـ پیروزی ملت و سقوط مصدق

شاهد [مذهبی]
ت 1 ـ (کاریکاتور مصدق که با کلنگ رفراندوم چاه می‌کند)
چاه کن همیشه ته چاه است

شعاع شرق
ت 1 ـ دکتر فاطمی دستگیر شد
ت 2 ـ شاهنشاه به وطن بازگشت

هوشمند
ت 1 ـ رستاخیز مردم تهران فصل درخشان و پُرافتخاری در تاریخ باز نمود
ت 2 ـ زنده و جاوید باد سلطنت محمدرضا شاه پهلوی

 

تیترهای احزاب و گروه‌ها ـ دوم شهریور 1332

ستاره
ت 1 ـ آقای سرلشکر زاهدی ملت تشنه انتقام است

سعادت بشر
ت 1 ـ شهریار جوانبخت ما به آغوش ملت بازگشت
ت 2 ـ «کودتاتر» مفتضحانه دکتر مصدق یاغی‌السلطنه
ت 3 ـ روز 28  مرداد روز رستاخیر ملت نجیب و قهرمان

شایسته
ت 1 ـ شاهنشاه مظهر استقلال و تمامیت کشور است

لاله
ت 1 ـ شاهنشاه مظهر عدل الهی و حافظ استقلال کشور است

مرد آسیا [سلطنتی]
ت 1 ـ ما تابع قرآنیم ـ جمهوری نمی‌خواهیم
ت 2 ـ زاهدی وارث خزانه تهی و دستگاه پوسیده اداری است

 

پی‌نوشت‌ها:

1 ـ حسین علی بیهقی،"چهل افسانه خراسانی" (تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور، 1380)، ص 203
2 ـ نعیم بدیهی؛ حسین قندی"روزنامه‌نگاری نوین" (تهران: دانشگاه علامه طباطبایی، 1378)، ص 107
3 ـ طبق کتاب "چهار نظریه مطبوعات*، نظام لیبرال نظامی است که شرایط دوران اقتدارگرایی را سپری کرده و با ارائه تعریف از آزادی مطبوعات آن را به رسمیت شناخته است. در این نظام ضمن این که اصل آزادی انتشار به رسمیت شناخته شده، استثناهای قانونی نیز مشخص شده است.
4 ـ "چلنگر" از معروف‌ترین و مهم‌ترین هفته‌نامه‌های فکاهی، انتقادی و سیاسی به مدیریت محمدعلی افراشته و ابوتراب جلّی که با گرایش سوسیالیستی در سال‌های 31-1329 در تهران متشر شده است.
5 ـ تاریخ شفاهی مطبوعات ایران (5): گفتگو با محمدعلی سفری، بخارا، شماره 23 (فروردین و اردیبهشت 1381) صص 74-173.
6 ـ روزنامه آتش، 27 مهرماه 1332

7 ـ از دوستانم آقایان امیدرضا احسانی نیکو و احمد رمضانی که در تدوین مقاله به این جانب کمک کرده‌اند، سپاسگزارم.

 

برگرفته ماهنامه پیام بهارستان (نشریه داخلی کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس)، سال دوم، شماره 14، امرداد ماه 1381 خیامی

به کوشش: فریدون حسینی/  کوروش نوروزمرادی

*به دلیل اینکه مطلب یادشده بالغ بر چهل صفحه می باشد و از طرفی "وبلاگ" ظرفیت انتشار مطلب چهل صفحه ای را به طور یک قسمتی ندارد، اضافه مطالب حذف و به طور خلاصه متونی که مربوط به نشریه "شعاع شرق" در سالهای30 خورشیدی  است درج می گردد.

چنانچه کسی تمایل به مطالعه و یا استفاده از کل مطلب فوق دارد می تواند از لینک ارایه شده بالا و یا از (این قسمت) به آن مراجعه فرمایند.