پارسی را پاس بداریم! نقد و بررسی واژگان مصوب فرهنگستان زبان و ادب پارسی!

آرش شعاع شرق/ زبان وسیله ای است برای ارتباط بین انسانها، جدای از آن زبان نشان دهنده ی فرهنگ  تاریخ و قدمت اقوام کهن جهان است.

در این راستا در ایران بعد انقلاب سال 1357 فرهنگستانی تاسیس شد با عنوان«فرهنگستان زبان و ادب فارسی» که متصدی جایگزین نمودن واژگان اصیل پارسی به جای واژگان غیر پارسی است. این اقدام بسیار نیکو و پسندیده است و در جهت حفظ زبان اصیل پارسی بسیار مؤثر است. اما نکته ی اول نام فرهنگستان یعنی «فارسی» است.که بهتر بود به جای واژه معربِ «فارسی» از واژه اصیل «پارسی» استفاده شود.

درفرهنگستان زبان و ادب پارسی که بزرگانی چون احمد سمیعی گیلانی، ابوالحسن نجفی و...حضور دارند انتظار می رود واژگان جایگزینی که تصویب می کنند، واژگانی معنا دار و پارسی اصیل باشد.

بعد از طریق مبادی قانونی لایحه ای به تصویب برسانند تا حداقل رسانه های دولتی در جهت ترویج آن  از واژگان مصوب استفاده کنند. فرهنگستان یاد شده در سال1376اقدام به چاپ کتابی نمود باعنوان«واژه های مصوب فرهنگستان زبان و ادب پارسی» این کتاب در پنج هزار نسخه منتشر شد.کتاب مزبور تالیفی است از بزرگانی چون: دکتر حسن حبیبی، دکتر غلامعلی حداد عادل، دکتر محمد خوانساری، احمد سمیعی گیلانی، دکتر ابوالحسن نجفی و تنی چند از اساتید دیگر که دارای اشتباهات فاحشی می باشد از این روی  نگارنده لازم می داند به برخی از آنها اشاره کند؛

در صفحه46به جای واژه فرانسوی آلبوم واژه ی هندی «جُنگ»(بضم جیم)، به معنای «دفتر بزرگ»را تصویب نموده اند!! و یا در صفحه ی 47 به جای واژه فرانسوی «آیفون» واژه ی  «آوابر» را تصویب نموده اند! که بی شک  تصویب کنندگان آن، خود از چنین واژه ای استفاده نخواهند کرد! در صفحه56 به جای واژه فرانسوی «بلوار» از واژه ای جدید با عنوان«چارباغ»!!استفاده نموده اند.در صفحه 57 به جای واژه فرانسوی «بورس» واژه«بها بازار» پیشنهاد شده است! حال راقم نیز پیشنهاد می دهد هرگاه شبکه های تلویزیونی و روزنامه های دولتی در تیتر اخبارشان از واژه مزبور استفاده نمودند مردم نیز چنین خواهند کرد.

در صفحه 69 به جای واژه ی «جکوزی» واژه ی «آبزن» تصویب شده است!!این واژه نگارنده را به یاد برنامه ای تلوزیونی با حضور استاد ابوالحسن نجفی در سال90 انداخت! که به جای واژه ی «کراوات» واژه ی مضحک «دراز آویز تزئینی»را پیشنهاد داد که سخت مورد تمسخر مخاطبان در سایت ها و حتی مورد انتقاد مجری برنامه قرار گرفت که آقای نجفی! به راستی خودتان حاضرید که به جای کراوات بگویید دراز آویز تزئینی!؟

در صفحه 70 کتاب به جای  «حق التدریس» واژه «آموزانه» به تصویب رسیده است که واژه ای جالب و مناسب است ولی باید از طریق رسانه ها  ویا کتب درسی و دانشگاهی در میان مردم مطرح گردد تا اثر بهتری بگذارد، در ضمن اکنون بیشتر افراد به جای  واژه ی «حق التدریس» از واژه «شهریه» استفاده می شود که بسیار زیباتر است.

حال به برخی از واژگان مصوب در کتاب اشاره ای مختصر  و بحث را دنبال میکنیم : صفحه 73 به جای واژه ی «زونکن» واژه ی «پروندان»، صفحه ی 74به جای واژه مشتق (فرانسوی انگلیسی) «سریال تلویزیونی» واژه ی «زنجیره» را تصویب نمودند! جالب این جاست از سال  76تا کنون که این واژه به تصویب رسیده است  یکبار هم این واژه در هیچ یک از برنامه های تلویزیونی استفاده نشده است، در صفحه ی78 به جای واژه ی انگلیسی «فایل» واژه ی «پرونجا» به تصویب رسید که بهتر بود همان واژه ی «پوشه» تصویب می شد!صفحه 82 به جای «فیلتر» واژه ی«پالایه» انتخاب شده است، صفحه ی 83 به جای «کاتالوگ» واژه ی «کالا نما» و یا «کارنما» به تصویب رسیده است، ص84به جای واژه انگلیسی «کاور» واژه «پوشن» تصویب شده است.

در صفحه ی 74 به جای واژه ی«سانسور» واژه ی «بررسی» پیشنهاد داده شده که به زعم نگارنده به حدی سانسور  شدید شده است که واژه «سانسور» را هم ســـــــانسور می نمایند!!! هر بیسوادی بر این موضوع واقف است که بررسی معنایی جدا دارد و سانسور خود تعریفی جدا. از اشتباهات فاحش دیگر کتاب در صفحه ی 84 واژه ی «کپسول گاز» است که به جای آن واژه ی «استوانک» به تصویب رسیده است و در صفحه ی 76 نیز به جای واژه ی «سیلندر» ( که محفظه ای استوانه ای در موتور است که پیستون درون آن حرکت می کند)و هیچ ارتباطی با کپسول گاز ندارد نیز واژه ی «استوانک»به تصویب رسیده است!!

در صفحه 94 به جای واژه ی «پاراف» واژه ی مرکب «پیش امضاء»را تصویب نموده اند ، چون «پیش» واژه ای پارسی و «امضاء» واژه ای معرب است ترکیب آنها نادرست است. در همان صفحه به جای واژه ی «استامپ» واژه ی «جوهر گین» را تصویب نموده اند در صورتی که جوهر واژه ای  عربی است و نمی توان آن  را با «گین» ترکیب کرد، چون زبان عربی «گ» نمی پذیرد، بنابر این بهتر بود به جای «جوهر گین» واژه «گوهر گین» نوشته می شد، چرا که «گوهر» معادل پارسی«جوهر» عربیست!

در صفحه ی 96 به جای واژه ی «سنسور» واژه ی «حس گر»را تصویب کرده اند، در صورتی که «حس» واژه ای عربی  و ترکیب آن با «گر» نادرست! اما متاسفانه این واژه در میان مردم جا افتاده است! در صفحه ی 96 کتاب به جای واژه ی فرانسوی «گارانتی» واژه «ضمانت» را جایگزین کرده اند! در اینجا باز با دو اشکال مواجه می شویم؛ یکم اینکه ضمانت نیز مانند گارانتی غیر پارسی است! دوم اینکه واژه« ضمانت» در زبان عربی هیچگاه به معنای «تعهد» که در زبان پارسی مستعمل است نیامده و عرب زبانان «ضمانت»را (بیماری و زمین گیری) معنا می کنند، در زبان عربی «ضمان» به معنای (به عهده گرفتن وام و تعهد دادن است)! در صفحه ی 97 کتاب در بخش برق و الکترونیک به جای واژه ی «کابل» واژه ی «بافه»را تصویب نموده اند که نگارنده در هر لغت نامه ای جست و جو کرد چنین واژه ای ندید! بهتر بود از همان واژه ی متداول «کابل» و یا «سیم» استفاده می شد، در صفحه ی 98 کتاب به جای واژه ی «کمپوت» واژه ی «خوشاب» را تصویب نموده اند، در صورتی که خوشاب به معنای خوش آب و رنگ و صفتی است که بیشتر برای جواهر بخصوص مروارید به کار میرود! در ضمن نام یک طایفه در استان گلستان نیز هست! در صفحه ی 99 به جای واژه ی فرانسوی «مکانیزه» واژه ی «ماشینی»را انتخاب نموده اند در صورتی که ماشین خود فرانسوی است و اضافه کردن (ی) نکره و یا (ی) مصدر که از قواعد پارسی است با جملات غیر پارسی اشتباه فاحشی است!!!!

در صفحه ی 102 به جای واژه ی «پارک» (محل بازی کودکان) از واژه ی «مانک» استفاده نموده اند! که در هیچ لغت نامه ای نیامده است و معلوم نیست بر چه اساسی چنین واژه ای به تصویب رسیده است؟ نگارنده پیشنهاد می کند واژه ی «گردش گاه» و یا «گشت گاه» جایگزین گردد!

صفحه ی 102 در بخش لوازم خانگی و تزئیناتی به جای واژه ی «بوفه» واژه ی «چینی جا» انتخاب شده است، بهتر بود که به جای واژه ی ناهمگون «چینی جا» همان واژه ی تداول یافته«بوفه» استفاده می شد. در صفحه ی 105 به جای واژه ی «تاکسی درمی» واژه «آکنده» انتخاب شده است،در صورتی که تاکسی درمی به خشک کردن حیوانات می گویند «آکنده» صفت مفعولی و به معنای انباشته شده است، به طور مثال؛ باقلبی آکنده از اندوه، استفاده از واژه ی آکنده به جای تاکسی درمی بسیار نامأنوس است. ناگفته نماند که به جای «تاکسی درمیست»واژه ی «آکنده ساز» را انتخاب کرده اند.

در صفحه ی 107 به جای واژه ی «ادیت» واژه ی «ویرایش»را پیشنهاد کرده اند که واژه ای بجا و زیباست ولی به جای واژه ی «ادیتور» واژه ی «ویراستار» را انتخاب نموده اند ، بهتر بود به جای واژه ی خارجی «ویراستار» از  واژه ی «ویرایشگر» استفاده می کردند. در صفحه ی 106 مؤلفان محترم در ثبت واژه ی جایگزین برای لغت «فانتزی» که فرانسوی  و به معنای «تجمل ،چیزهای تجملی» است، واژه ی عربی «تفنن» به معنای «سرگرم شدن به بازی های گوناگون» را به تصویب رسانده اند که به زعم نگارنده این گونه واژه انتخاب کردن مصداق بارز از چاله در آمدن و به چاه افتادن است! در صفحه ی 106 در جایگزین کردن واژه ی «لژ»به معنای «اتاق کوچک ،اتاق چوبی» از واژه ی جایگاه استفاده کرده اند ! در صورتی که پساوند «گاه» بعد از جمله آن را تبدیل به مکان می کند  بطور مثال: دانش+گاه = دانشگاه، زایش+گاه = زایشگاه ،چون «جای» خود حکایت از قید مکان دارد پس ترکیب نمودن  آن با پساوند «گاه» غیر صحیح است.

 در صفحه ی 107 به جای واژه ی «بالکن» واژه ی بی معنای «ایوانگاه» را انتخاب کرده اند. در صورتی که ایوان واژه ای عربی است و اضافه کردن «گاه» به آن از دو روی اشکال نگارشی دارد،یکم؛زبان عربی «گ» نمی پذیرد. دوم؛ ایوان به معنای «اتاق یا قسمتی از ساختمان که دارای سقف و جلوی آن باز و بی در و پنجره است» و چون مکان است نمی توان به آن پساوند قید مکان یعنی «گاه» افزود.

امید آن می رود که فرهنگستان زبان و ادب پارسی در جهت زنده نگه داشتن زبان اصیل پارسی  و مقابله با این جنگ فرهنگی که قریب هزار و اندی سال پیش شروع شد و تا کنون ادامه دارد  تدابیری اساسی بیاندیشند!

این مقاله نخستین بار، روز چهارشنبه 27 اردیبهشت 1391 ، 24 جمادی الثانی 1433 و 16 ماه می 2012  در روزنامه گلچین امروز_ سال هشتم، شماره 1587 منتشر شد.